Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

concedere C

  • 1 concedere

    1) позволять, уступать, передавать: conc. servitutem, habitationem. rem alii fruendam, operas alii fruendas;

    rem s. jus precario, gratis alii conc. (1. 12 § 2. 1. 16 D. 7, 1. 1. 8. 11. 12 § 6 D. 7, 8)5 (1. 20. § 1. 1. 21 D. 8, 2. 1. 2. 3 § 3 1. 14. 20 pr. D. 8, 3);

    actiones alicui conc. (1. 44 § 1 D. 36, 1);

    bona creditoribus conc. (1. 8 § 1 D. 28, 1). - 2. освободить (1. 28 § 6 p. 34, 3);

    conc. poenam (1. 2 C. 2, 2), vectigalia (1. 6 C. 4, 61)

    3) оставить, castra conc. (1. 3 D. 48. 4). 4) переходить,ex parte actoris in partem rei conc. (1. 212 D. 50, 16);

    in fatum conc., умирать (см. fatum s. 2), naturae (1. 1 C. 6, 56).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > concedere

  • 2 concedo

    concedere, concessi, concessus V
    relinquish/give up/concede; depart; pardon; submit, allow/grant/permit/condone

    Latin-English dictionary > concedo

  • 3 concedo

    concēdo, ĕre, cessi, cessum [ABCU]A - intr. [st1]1 [-] s’en aller, se retirer d'un lieu.    - concedere ab aliquo, Plaut.: quitter qqn.    - concedere ex aedibus, Ter.: sortir de la maison.    - concedere oculis alicujus, Plaut.: s'éloigner des regards de qqn.    - concedere retro: reculer. [st1]2 [-] cesser, mourir.    - concedere (vitā): quitter la vie, décéder.    - concedere fato (naturae): [céder au destin (à la nature)] = mourir d’une mort naturelle.    - irae concessere deūm, Virg.: le courroux des dieux s'est apaisé. [st1]3 [-] se retirer vers un lieu, aller, s'en aller, passer.    - concedere domum, Ter.: se retirer chez soi.    - Argos habitatum concessit, Nep.: il se retira à Argos, pour y habiter.    - concedere ad dextram, Ter.: passer à droite.    - concedere in turbam, Hor.: se mêler à la foule.    - concedere caenae nuptiali, Apul.: se rendre à un repas de noce. [st1]4 [-] passer d'un état à un autre; se ranger (à un parti ou à une opinion).    - non concedo Epicuro: je ne me range pas à l’avis d’Epicure.    - concedere in matrimonium, Just. 24, 2, 10: se marier.    - nomen imperantium concedere, Sall. J. 18, 12: prendre le nom de ses vainqueurs.    - concedere in deditionem, Liv. 28, 7, 9: se rendre.    - concedere in partes, Tac. H. 2, 1: embrasser un parti.    - concedere in sententiam alicujus, Tac.: se ranger à l'avis de qqn.    - concedere in aliquem, Cic. ap. Aug.: se ranger à l'avis de qqn. [st1]5 [-] faire place à, céder, avoir de la déférence, se rendre à; être inférieur.    - magnitudini medicinae concedere, Cic.: céder à la puissance du remède.    - concessum de victoriā credebant, Liv. 3, 60: ils croyaient qu'on leur abandonnait la victoire.    - neque nox concedit die (= diei), Plaut. Am.: la nuit ne fait pas place au jour.    - concedere injuriae, Sall. J. 14: laisser le champ libre à l'injustice.    - concedere obsidioni, Tac. An. 13: laisser faire le siège.    - concedere aetati, Sall. J. 11, 4: faire une concession à l'âge.    - concedere postulationi alicujus, Cic.: déférer à la demande de qqn.    - concedere alicui re (de re ou in re), Cic.: le céder à qqn en qqch, être inférieur à qqn en qqch. [ABCU]B - tr. et intr. [st1]1 [-] céder, concéder, abandonner, accorder, faire une concession, permettre; faire l'abandon de, faire le sacrifice de.    - concedere aliquid alicui: accorder, abandonner (qqch à qqn).    - concedere aliquid alicui: accorder qqch à qqn.    - concedere ludum pueris, Hor.: laisser les jeux à l'enfance.    - non conceditur loqui de... Caes.: il n'est pas permis de parler de...    - concedere partem octavam, Plin. Ep. 8, 2, 3: faire remise du huitième.    - concedere + inf.: admettre que, concéder que.    - concedere + inf. ou ut + subj.: permettre de, accorder que, concéder de.    - concedant ut viri boni fuerint, Cic. Lael. 5, 18: qu'ils accordent que ces hommes furent des gens de bien.    - concedere petitionem alicui, Cic. Phil. 2.2.4: faire à qqn le sacrifice de sa candidature. [st1]2 [-] pardonner, excuser.    - aspice Philoctetam, cui concedum est gementi, Cic. Tusc, 2, 19: regarde Philoctète, à qui on doit pardonner les gémissements.    - concedere inimicitias rei publicae, Cic. Prov. Cons. 18.44: faire à la patrie le sacrifice de ses inimitiés.    - Marcellum senatui concessisti, Cic. Marcell.: tu as fait grâce à Marcellus par considération pour le sénat.    - patri concessus est, Tac. A. 16, 33: il fut épargné à cause de son père.
    * * *
    concēdo, ĕre, cessi, cessum [ABCU]A - intr. [st1]1 [-] s’en aller, se retirer d'un lieu.    - concedere ab aliquo, Plaut.: quitter qqn.    - concedere ex aedibus, Ter.: sortir de la maison.    - concedere oculis alicujus, Plaut.: s'éloigner des regards de qqn.    - concedere retro: reculer. [st1]2 [-] cesser, mourir.    - concedere (vitā): quitter la vie, décéder.    - concedere fato (naturae): [céder au destin (à la nature)] = mourir d’une mort naturelle.    - irae concessere deūm, Virg.: le courroux des dieux s'est apaisé. [st1]3 [-] se retirer vers un lieu, aller, s'en aller, passer.    - concedere domum, Ter.: se retirer chez soi.    - Argos habitatum concessit, Nep.: il se retira à Argos, pour y habiter.    - concedere ad dextram, Ter.: passer à droite.    - concedere in turbam, Hor.: se mêler à la foule.    - concedere caenae nuptiali, Apul.: se rendre à un repas de noce. [st1]4 [-] passer d'un état à un autre; se ranger (à un parti ou à une opinion).    - non concedo Epicuro: je ne me range pas à l’avis d’Epicure.    - concedere in matrimonium, Just. 24, 2, 10: se marier.    - nomen imperantium concedere, Sall. J. 18, 12: prendre le nom de ses vainqueurs.    - concedere in deditionem, Liv. 28, 7, 9: se rendre.    - concedere in partes, Tac. H. 2, 1: embrasser un parti.    - concedere in sententiam alicujus, Tac.: se ranger à l'avis de qqn.    - concedere in aliquem, Cic. ap. Aug.: se ranger à l'avis de qqn. [st1]5 [-] faire place à, céder, avoir de la déférence, se rendre à; être inférieur.    - magnitudini medicinae concedere, Cic.: céder à la puissance du remède.    - concessum de victoriā credebant, Liv. 3, 60: ils croyaient qu'on leur abandonnait la victoire.    - neque nox concedit die (= diei), Plaut. Am.: la nuit ne fait pas place au jour.    - concedere injuriae, Sall. J. 14: laisser le champ libre à l'injustice.    - concedere obsidioni, Tac. An. 13: laisser faire le siège.    - concedere aetati, Sall. J. 11, 4: faire une concession à l'âge.    - concedere postulationi alicujus, Cic.: déférer à la demande de qqn.    - concedere alicui re (de re ou in re), Cic.: le céder à qqn en qqch, être inférieur à qqn en qqch. [ABCU]B - tr. et intr. [st1]1 [-] céder, concéder, abandonner, accorder, faire une concession, permettre; faire l'abandon de, faire le sacrifice de.    - concedere aliquid alicui: accorder, abandonner (qqch à qqn).    - concedere aliquid alicui: accorder qqch à qqn.    - concedere ludum pueris, Hor.: laisser les jeux à l'enfance.    - non conceditur loqui de... Caes.: il n'est pas permis de parler de...    - concedere partem octavam, Plin. Ep. 8, 2, 3: faire remise du huitième.    - concedere + inf.: admettre que, concéder que.    - concedere + inf. ou ut + subj.: permettre de, accorder que, concéder de.    - concedant ut viri boni fuerint, Cic. Lael. 5, 18: qu'ils accordent que ces hommes furent des gens de bien.    - concedere petitionem alicui, Cic. Phil. 2.2.4: faire à qqn le sacrifice de sa candidature. [st1]2 [-] pardonner, excuser.    - aspice Philoctetam, cui concedum est gementi, Cic. Tusc, 2, 19: regarde Philoctète, à qui on doit pardonner les gémissements.    - concedere inimicitias rei publicae, Cic. Prov. Cons. 18.44: faire à la patrie le sacrifice de ses inimitiés.    - Marcellum senatui concessisti, Cic. Marcell.: tu as fait grâce à Marcellus par considération pour le sénat.    - patri concessus est, Tac. A. 16, 33: il fut épargné à cause de son père.
    * * *
        Concedo, concedis, pen. prod. concessi, concessum, concedere. Terent. Se partir d'un lieu, S'en aller.
    \
        Concedere aliquo. Cic. Aller en quelque lieu.
    \
        Concedamus huc. Plaut. Retirons nous ici.
    \
        Num ab oculis concessi tuis? Plaut. Me suis je bougé de devant toy?
    \
        Pol ego abs te concessero. Plaut. Je m'en iray d'avec toy.
    \
        Tantisper hic ego ad ianuam concessero. Plaut. Je me retireray vers la porte.
    \
        Concede ad dexteram. Terent. Mes toy, ou Tire toy à dextre.
    \
        Vita per auras concessit moesta ad manes. Virgil. L'ame s'est separee du corps, est sortie hors.
    \
        Pollicita est ea se concessuram ex aedibus. Terent. Qu'elle s'en ira demourer ailleurs.
    \
        Concede hinc intro. Terent. Va t'en d'ici là dedens.
    \
        In voluntarium exilium concessit. Plin. iunior. Il s'est banni de son bon gré.
    \
        In ius, ditionemque alicuius concedere. Liuius. Se rendre ou mettre en la subjection et domination d'aucun.
    \
        Gens Masaesylorum omnis, in ditionem imperiumque Mezetulli concessit. Liu. Se rendit à Mezetullus.
    \
        Concedere in sententiam alterius. Liu. S'accorder à aucun, Estre de son opinion et advis.
    \
        Concedere, absolute. Tacit. Mourir.
    \
        Superis concessit ab oris. Virgil. Il est mort.
    \
        Veneno vita concedere. Tacit. Mourir de, ou par poison.
    \
        Vita concedere. Tacit. Mourir.
    \
        Concedit nox diei. Plaut. La nuict s'en va et fait place au jour.
    \
        Dies concedit caelo. Virgil. Le jour s'en va, Il est nuict.
    \
        Concedere, Permittere. Cic. Conceder, Permettre.
    \
        Concede vt officium meum, memoremque in benemeritos animum praestem. Cic. Permes, endure que, etc. Souffre que, etc.
    \
        Pati atque concedere. Cic. Souffrir et permettre.
    \
        Concedere vrbem aliquam in iras cuiuspiam. Virg. Luy permettre de se venger d'une ville contre laquelle il est courroucé.
    \
        Amores suos concedere. Catul. Donner ce qu'on aime.
    \
        Animam concedere alicui. Ouid. Donner la vie, Le laisser vivre.
    \
        Dolorem atque inimicitias suas alicui concedere. Cicero. Quand en faveur et pour l'amour de quelcun nous pardonnons et remettons les tors et injures qu'on nous a faict, et ne voulons point nous en venger.
    \
        Falsum concedere alicui. Lucret. Conceder et accorder.
    \
        Concedere impunitatem. Caesar. Ne punir point, Remettre ou differer la peine.
    \
        Id laudis alicui concedere. Propert. Luy faire cest honneur.
    \
        Libertatem concedere. Caesar. Donner liberté.
    \
        Ludum pueris concedere. Horat. Permettre de jouer.
    \
        Partem octauam pretii concedere. Plin. iunior. Remettre du pris, Rabbatre, Quicter la huitieme partie.
    \
        Peccasse semel concedere. Ouid. Pardonner la premiere faulte.
    \
        Veniam concedere alicui. Stat. Pardonner.
    \
        Vitam concedere, et ignoscere peccata. Hirtius. Donner la vie saulve.
    \
        Concedere de iure suo. Cic. Relascher, N'aller point à la rigueur, Estre content de perdre du sien.
    \
        Concessit Senatus petitioni tuae. Cic. Il t'a octroyé, Il s'est condescendu à ta demande, Il t'a accordé ta demande.
    \
        Concedo, forsitan aliquis aliquando eiusmodi quippiam fecerit. Cic. Je mes par cas, Soit ainsi, Je vous accorde, Je prens le cas.
    \
        Concedo tibi vt ea praetereas. Cic. Je suis content que, etc. Je le vous donne gaigné.
    \
        Concedere aliquid. Cic. Conceder, Accorder quelque chose.
    \
        Concedere alicui. Terent. Luy laisser et quicter la place, Luy ceder, et supporter sa fantasie.
    \
        Magnitudini medicinae, doloris magnitudo concedit. Cic. Cede, Est vaincue et surmontee.
    \
        Solio concedere. Silius. Se lever pour faire honneur à aucun, et le mettre dedens le siege.
    \
        Veris concedere. Horat. Ceder à la verité, Confesser verité.
    \
        Nemini concedere de re aliqua. Cic. Ne vouloir point donner gaigné à quelqu'un en quelque different, Ne vouloir point recongnoistre qu'on soit moindre que luy.
    \
        Etsi de cupiditate nemini concedam, caeteris rebus inferiores sumus. Cic. Combien que je ne soye en rien moins convoiteux que les autres.
    \
        Non concedo tibi, plus vt illum ames, quam ego ipse amo. Cic. Je ne vous accorderay point cela, que vous l'aimiez plus que moy.
    \
        Omnes tuas artes, quibus tu magnus es, tibi concedit. Cic. Il les vous quicte.
    \
        Bona quaedam proscriptorum diripienda concessit. Cic. Il donna congé, et permist de piller, etc.
    \
        Conceditur profecto verum esse vt bonos boni diligant. Cic. On concede, On confesse bien.
    \
        Nec plura effari concessum est. Sil. Il ne luy a point esté permis.

    Dictionarium latinogallicum > concedo

  • 4 concedo

    con-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n. and a. (a strengthened cedo, and corresp. with it in most of its signiff.); lit., to go, walk; hence,
    I.
    Neutr., with reference to the terminus a quo, to go or walk away from a place, to depart, retire, withdraw, remove from (in lit. signif. rare but class.).
    A.
    In gen.:

    concedite atque abscedite omnes, de viā decedite,

    Plaut. Am. 3, 4, 1; so absol., Ter. Eun. 1, 2, 102; id. Hec. 4, 2, 21; cf.:

    ipsae concedite silvae,

    farewell, Verg. E. 10, 63.—With prep.:

    a foribus,

    Plaut. Most. 2, 1, 82:

    abs te,

    id. Pers. 1, 1, 51:

    ab oculis alicujus,

    Cic. Cat. 1, 7, 17:

    superis ab oris,

    Verg. A. 2, 91:

    ex aedibus,

    Ter. Hec. 4, 4, 57.—With abl. only:

    oculis,

    Plaut. Ep. 5, 2, 16:

    caelo,

    Verg. A. 10, 215:

    solio,

    Sil. 3, 628.—With adv.:

    hinc,

    Plaut. Ps. 1, 5, 158; Ter. Eun. 1, 2, 126; id. Heaut. 3, 3, 11.—
    B.
    Esp.
    1.
    Pregn. ( = cedo, II. A. 2.), to pass away, disappear, vanish, in Tac. (with and without vitā), to depart from life, die:

    tumor et irae Concessere deūm,

    Verg. A. 8, 41:

    vitā,

    to die, Tac. A. 1, 3; 3, 30; 6, 39; 12, 39; 14, 51; and absol.: quandoque concessero, id. ib. 4, 38; 13, 30;

    the same: concessit superis ab oris,

    Verg. A. 2, 91; cf.:

    vitā per auras concessit ad Manes,

    id. ib. 10, 820. —
    2.
    With dat. or absol., prop. qs. to go out of the way for one (on account of his wishes, or his superior power or excellence), i. e. to yield to, submit, give way to, adapt one's self to.
    a.
    To yield or submit to power or compulsion:

    ut magnitudini medicinae doloris magnitudo concederet,

    Cic. Tusc. 4, 29, 63:

    certum est, concedere homini nato nemini,

    Plaut. Cas. 2, 4, 15:

    neque nox quoquam concedit die (i. e. diei),

    id. Am. 1, 1, 120 (cf. id. ib. 1, 3, 48): cedant arma togae, concedat laurea linguae, Cic. Poët. Off. 1, 22, 77 (cf. id. Pis. 30, 74, and Quint. 11, 1, 24):

    bellum ac tumultum paci atque otio concessurum,

    id. Pis. 30, 73:

    voluptatem concessuram dignitati,

    id. Fin. 3, 1, 1:

    injuriae,

    Sall. J. 14, 24:

    obsidioni,

    i. e. permit, Tac. A. 13, 40:

    operi meo concedite,

    Ov. M. 8, 393; id. F. 1, 222:

    naturae,

    i. e. to die, Sall. J. 14, 15; so,

    fato,

    Plin. Pan. 11, 3:

    fatis magnis,

    Val. Fl. 1, 554:

    apparebat aut hostibus aut civibus de victoriā concedendum esse,

    Liv. 4, 6, 6; cf. so impers.:

    postquam concessum propemodum de victoriā credebant,

    id. 3, 60, 4.—
    b.
    To give place to in excellence, dignity, rank, etc., to yield to, to give precedence:

    me amantissimum tui, nemini concedentem,

    Cic. Fam. 10, 3, 2; so id. ib. 4, 3, 1;

    4, 3, 4: etsi de cupiditate nemini concedam,

    id. Att. 12, 47, 2:

    sese unis Suebis concedere,

    Caes. B. G. 4, 7:

    majestati ejus viri concedere,

    Liv. 6, 6, 7:

    aetati,

    Sall. J. 11, 4; id. H. Fragm. 1, 17; cf. so impers.:

    Sulla, cujus facundiae, non aetati a Manlio concessum,

    id. J. 102, 4:

    vigenti Silio,

    Tac. A. 3, 43:

    seniori Sentio,

    id. ib. 2, 74:

    ut vix Apronio illi de familiaritate concedere videatur,

    Cic. Verr. 2, 2, 44, § 108:

    Antario Varoque de gloriā,

    Tac. H. 3, 64:

    nemini in illa causā studio et cupiditate concedere,

    Cic. Deiot. 10, 28:

    nec amore in hanc patriam nobis concedunt,

    Tac. A. 11, 24:

    nec, si muneribus certes, concedat Iollas,

    Verg. E. 2, 57.—With acc. of quantity (cf. 3. infra):

    magistro tantulum de arte,

    Cic. Rosc. Am. 40, 118:

    alicui quicquam in desperatione,

    id. Att. 14, 18, 3. —
    c.
    To yield, submit to one's will, comply with one's wishes:

    ut tibi concedam, neque tuae libidini advorsabor,

    Ter. Hec. 2, 2, 3:

    matri meae,

    id. ib. 3, 5, 28:

    concessit senatus postulationi tuae,

    Cic. Mur. 23, 47:

    jurisconsultis concedi,

    id. Caecin. 24, 67.— Impers.:

    Caesar... concedendum non putabat,

    Caes. B. G. 1, 7.—
    d.
    Like sunchôrein tini, to assent to, concede to:

    nunquamne hodie concedes mihi Neque intelleges, etc.,

    Ter. Phorm. 5, 3, 22 (credes, consenties, Ruhnk.):

    stultum me fateor, liceat concedere veris,

    Hor. S. 2, 3, 305 (cf. in Gr. sunchôrein têi alêtheiai).—
    e.
    To assent to, grant, pardon, allow, etc.:

    quos (judices) alienis peccatis concessuros putes, quo facilius ipsis peccare liceat,

    Cic. Verr. 2, 3, 96, § 223:

    poëtae non ignoscit, nobis concedit,

    id. de Or. 3, 51, 198:

    dicto concedi,

    id. Rosc. Am. 1, 3:

    cui (vitio) si concedere nolis,

    Hor. S. 1, 4, 140; cf. id. ib. 1, 3, 85.—Hence (cf. cedo, II. A. 3. fin.),
    3.
    Act., with acc. (and dat.) aliquid alicui.
    a.
    To grant, concede, allow; to consign something over to, to resign, yield, vouchsafe, confirm to, etc. (very freq. in all perr. and species of composition):

    illum mihi aequius est quam me illi quae volo concedere,

    Plaut. Cas. 2, 3, 47:

    si nunc de tuo jure concessisses paululum,

    Ter. Ad. 2, 2, 9:

    partem octavam pretii,

    Plin. Ep. 8, 2, 3:

    date hoc et concedite pudori meo, ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 12, § 32; cf. Ter. Hec. 2, 2, 16:

    alicui primas in dicendo partis,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 49:

    amicis quicquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    neque quicquam illius audaciae,

    id. Caecin. 35, 103:

    doctrinam alicui,

    Quint. 11, 1, 89; cf.:

    artes tibi,

    Cic. Quint. 30, 93:

    intellegentiam, prudentiam,

    Quint. 12, 1, 3:

    principatum imperii maritimi Atheniensibus,

    Nep. Timoth. 2, 2; cf. id. Dion, 6, 3; Suet. Aug. 66; id. Tib. 4; Prop. 2 (3), 15, 37; cf.:

    tempus quieti, aut luxuriae,

    Sall. J. 61, 3:

    tempestivum pueris ludum,

    Hor. Ep. 2, 2, 142:

    libertatem his,

    Caes. B. G. 4, 15 fin.:

    vitam alicui,

    Suet. Caes. 68; id. Aug. 13; 16: crimen gratiae, i. e. to accuse or inform against for the sake of favor, Cic. Rosc. Com. 6, 19:

    peccata alicui,

    to pardon him, id. Verr. 2, 1, 49, § 128:

    delicta,

    Suet. Ner. 29.— Pass.: Siciliam nimis celeri desperatione rerum concessam, [p. 397] had been ceded, given up, Liv. 21, 1, 5:

    Scaevolae concessa est facundiae virtus,

    Quint. 12, 3, 9; 10, 1, 100 et saep.:

    acrius... Ulcisci, quam nunc concessum est legibus aequis,

    Lucr. 5, 1148; cf. Nep. Them. 10 fin.; Suet. Tib. 18.— Poet., with in and acc.:

    concessit in iras Ipse... genitor Calydona Dianae,

    gave over to be punished, Verg. A. 7, 305.—
    (β).
    With dat. and inf.:

    nec nostrā dicere linguā Concedit nobis patrii sermonis egestas,

    Lucr. 1, 831; so,

    ducere neptem,

    Cat. 64, 29:

    esse poëtis,

    Hor. A. P. 373; Suet. Aug. 44 et saep.— Impers. pass.:

    de re publicā nisi per concilium loqui non conceditur,

    Caes. B. G. 6, 20 fin.:

    quo mihi fortunam, si non conceditur uti,

    Hor. Ep. 1, 5, 12; Quint. 12, 1, 37; 12, 1, 42; 8, 6, 76; Suet. Ner. 12:

    servis quoque pueros hujus aetatis verberare concedimus,

    Curt. 8, 8, 3:

    concedunt plangere matri,

    Stat. Th. 6, 134:

    cum accusare etiam palam concessum sit,

    Quint. 6, 3, 28; 2, 17, 27; 11, 3, 150: 8, 3, 30; 12, 3, 8 al.— Poet.:

    fatis numquam concessa moveri Camarina,

    not allowed. forbidden to be removed, Verg. A. 3, 700; cf.

    also personally: haec ubi conceduntur esse facta, for conceditur haec esse facta,

    Cic. Caecin. 15, 44.—
    (γ).
    With acc. and inf.:

    non omnia corpora vocem Mittere concedis,

    you grant, Lucr. 2, 835:

    oculos falli,

    id. 4, 380; Quint. 2, 5, 25:

    culpam inesse concedam,

    Cic. Rosc. Am. 28, 76:

    poëtas legendos oratori futuro,

    Quint. 1, 10, 29.— Pass. impers.:

    concedatur profecto verum esse, ut, etc.,

    Cic. Lael. 14, 50. —
    (δ).
    With ut or ne:

    nec vero histrionibus oratoribusque concedendum est, ut iis haec apta sint, nobis dissoluta,

    Cic. Off. 1, 35, 129:

    verum concedo tibi ut ea praetereas, quae, etc.,

    id. Rosc. Am. 19, 54:

    concedant ut viri boni fuerint,

    id. Lael. 5, 18; id. de Or. 1, 13, 57; Lucr. 2, 658:

    non concedo, ut sola sint,

    Quint. 6, 2, 11 al.: cui concedi potest, ut? etc., Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 13, 21:

    ut concedatur ne in conspectum veniat,

    Hirt. B. G. 8, 48.—
    (ε).
    With a simple subj.:

    concedo sit dives,

    Cat. 114, 5; Ov. A. A. 1, 523. —
    (ζ).
    Absol.:

    beatos esse deos sumpsisti: concedimus,

    Cic. N. D. 1, 31, 89; id. Verr. 2, 2, 32, § 78; cf. Quint. 1, 1, 2:

    consules neque concedebant neque valde repugnabant,

    Cic. Fam. 1, 2, 2; Caes. B. G. 1, 44.—
    b.
    = condono, to grant or yield something to one as a favor or from regard, to desist from, forbear, give up; forgive, pardon:

    inimicitias rei publicae,

    to give up for the sake of the State, Cic. Prov. Cons. 18, 44:

    petitionem alicui,

    from regard to, id. Phil. 2, 2, 4:

    peccata liberum parentum misericordiae,

    id. Clu. 69, 195:

    cum Marcellum senatui reique publicae concessisti,

    id. Marcell. 1, 3:

    ut concessisti illum (sc. Marcellum) senatui, sic da hunc (sc. Ligarium) populo,

    as you have pardoned him in deference to the Senate, id. Lig. 12, 37; cf. Nep. Att. 7 fin.; Tac. A. 2, 55; 4, 31:

    Montanus patri concessus est,

    id. ib. 16, 33 fin.
    II.
    Neutr., in respect to the terminus ad quem, to go, walk, betake one's self somewhere, to retire, withdraw to, etc.; with ad, in, or adv.:

    tantisper hic ego ad januam concessero,

    Plaut. Aul. 4, 5, 6 Wagn.; cf.:

    ad Manes,

    i. e. to die, Verg. A. 10, 820:

    ad victorem,

    Tac. H. 2, 51:

    ad dexteram,

    Ter. And. 4, 4, 12:

    caeli distributio docet unde fulmen venerit, quo concesserit,

    Cic. Div. 2, 20, 45; so Lucr. 1, 380:

    huc,

    Plaut. Capt. 2, 1, 19; id. Bacch. 4, 2, 28; id. Trin. 2, 4, 116; Ter. Heaut. 1, 1, 122; Caecil. ap. Non. p. 270, 8:

    istuc,

    Plaut. As. 3, 3, 56; Ter. Eun. 4, 4, 39:

    vis animae in altum,

    Lucr. 4, 919:

    in delubrum,

    Liv. 30, 20, 6:

    in hiberna,

    id. 26, 20, 6; cf.:

    Carthaginem Novam in hiberna,

    id. 21, 15, 3:

    Argos habitatum,

    Nep. Them. 8, 1:

    Cythnum,

    Tac. A. 3, 69:

    Neapolin,

    id. ib. 14, 10:

    Patavium,

    id. H. 3, 11:

    in insulam,

    id. ib. 5, 19:

    in turbam,

    Hor. S. 1, 4, 143:

    trans Rhenum,

    Tac. H. 5, 23:

    concede huc a foribus,

    Plaut. Men. 1, 2, 48:

    hinc intro,

    id. Ps. 1, 5, 158; Ter. Eun. 1, 2, 126:

    hinc aliquo ab ore eorum,

    id. Heaut. 3, 3, 11; cf.:

    aliquo ab eorum oculis,

    Cic. Cat. 1, 7, 17:

    hinc rus,

    Ter. Hec. 4, 4, 7.—
    B.
    Trop.: in aliquid, of entering into an alliance, yielding to, etc., to agree or consent to, to assent, to submit, yield, or resign one's self, to acquiesce in, to go or pass over to any thing (freq. in the histt.):

    mulier, conjuncta viro, concessit in unum Conubium,

    Lucr. 5, 1010; cf.:

    in matrimonium,

    Just. 24, 2, 10: victi omnes in gentem nomenque imperantium concessere, were merged in, passed over into, Sall. J. 18, 12; so,

    in paucorum potentium jus atque dicionem,

    id. C. 20, 7; cf.:

    in dicionem,

    Liv. 38, 16, 9:

    in dominationem,

    Sall. H. Fragm. 3, 22 Gerl.:

    in deditionem,

    Liv. 28, 7, 9; 39, 2, 4; 42, 53, 7:

    in Tyrias leges,

    Sil. 15, 6:

    in condiciones,

    Liv. 2, 33, 1:

    in sententiam,

    id. 32, 23, 12; 32, 36, 8; Tac. A. 1, 79 fin.; cf.: in illos, assent to, yield to them, Cic. Fragm. ap. Aug. contr. Avid. 3, 7:

    in partes,

    Tac. H. 2, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > concedo

  • 5 concedo

    con-cēdo, cessī, cessum, ere, sich aufmachend, Platz machend treten = abtreten (abziehen), beiseite treten od. gehen, das Feld räumen, sich aus dem Staube machen, davongehen, sich hinwegbegeben, sich zurückziehen, entweichen, u. mit Beziehung auf das Ziel hintreten, sich hinbegeben, wohin übergehen, I) eig.: a) übh.: α) v. leb. Wesen: concedite atque abscedite onmes; de via decedite, geht alle beiseite! macht Platz! geht aus dem Wege! Plaut.: tempus est concedere, Ter. – m. ab od. m. ex u. Abl., od. m. bl. Abl., ab alqo, Plaut.: a foribus, Plaut.: superis ab oris, von der Oberwelt, Verg.: v. Lebl., iamque dies caelo concesserat, Verg. – m. Advv., m. ad u. in m. Akk., m. trans u. Akk. u. bl. Abl. (woher?) u. bl. Acc. loc. (wohin?), huc concede aliquantum, Plaut.: huc tandem concede, Verg.: huc concessero, Ter.: hic dum abit huc concessero, Caecil. com. fr.: interea concedite istuc, Plaut.: c. procul, Afran. com. fr.: c. retro, Curt. u. Tac.: ad ianuam concessero, Plaut.: concede ad dexteram! Ter.: c. in turbam, Hor.: c. in Iunonis Laciniae delubrum, Liv.: c. in hiberna, Liv.: Carthaginem novam in hiberna, Liv.: c. in arcem, Liv. u. Curt. (s. Drak. Liv. 5, 39, 9. Mützell Curt. 3, 4 [9], 5): c. trans Rhenum, Tac. – concede hinc a foribus paulum istorsum, Ter.: ab alcis oculis aliquo (irgendwohin), Cic.: c. ab Ethopia in altiorem tumulum, Liv.: c. ex praetorio in tabernaculum suum, Liv.: concedam hinc intro, Ter.: concedere aliquantisper hinc mi intro lubet, Plaut.: concede hinc domum, Ter.: rus concessuram (esse) hinc, Ter.: m. Dat. (wohin? wozu?), cenae nuptiali, Apul. met. 6, 10. – m. 1. Supin., c. Argos habitatum (um da zu w.), Nep. Them. 8, 1. – m. cum u. Abl., cum coniugibus ac liberis in arcem Capitoliumque, Liv.: cum alqo Neapolim, Gell. – m. per u. Akk. der Pers. (durch jmd. = auf jmds. Betrieb), c. ad victorem per Flavium Sabinum, übergehen, Tac. – β) v. Lebl.: ipsae rursus concedite silvae! fahret hin, ihr W.! Verg.: docet, unde fulmen venerit, quo concesserit, Cic.: vita per auras maesta concessit ad manes, Verg.: neque nox quoquam concedit die (= diei), weicht irgendwohin vor dem T., Plaut. Amph. 276. – b) insbes.: α) einem andern Platz machend aus einem Orte gehen, ausziehen, ex aedibus, Ter. Hec. 679. – β) einen Ort aufgebend abziehen, einen Ort usw. aufgeben, räumen, gew. im Pass. (unpers.), metu concessum (esse) barbarus ratus, Liv. – m. Abl. (von wo?), post... cedendo in angulum Bruttium ceterā Italiā concessum, Liv. 28, 12, 6 (wo post conc. subst. = nach der Räumung des übrigen It.). – m. Dat. (wem?), Samnium, quo iam tamquam trans Hiberum agro Poenis concessum sit, Liv. – u. c. vitā, aus dem Leben scheiden = sterben, Tac. – mit Abl. (durch), concessit vitā Burrus, incertum valetudine, an veneno, Tac.: u. so auch absol., quandoque concessero, Tac. (s. Nipperd. Tac. ann. 2, 71).

    II) übtr.: A) sich verziehen, dahinschwinden, tumor omnis et irae concessere deûm, Verg. Aen. 8, 41.

    B) m. Advv. od. m. in u. Akk. = wohin übergehen, a) in ein Verhältnis, einen Zustand sich begeben, sich fügen, sich zurückziehen, in deditionem, Liv.: prope in voluntariam deditionem, Liv. (s. Drak. Liv. 39, 2, 4): in matrimonium fratris, Iustin.: in gratiam alcis, Arnob.: in privatam vitam, Eutr. – b) einer Meinung, Partei usw. beitreten, zu ihr übertreten, in Attali sententiam, Liv.: u. in hanc sententiam, Liv.: in partes, Tac.: in illos, ihnen beipflichten, Cic. fr. – unpers., ut in sententiam Pisonis concederetur, Tac.: concessum in condiciones, ut etc., Liv. – c) an od. auf jmd. od. etwas übergehen = kommen, jmdm. od. einer Sache anheimfallen, zuteil werden, ne omne belli decus illuc concederet, Tac.: mulier coniuncta viro concedit in unum, Lucr.: cum in fatum concederet, bei herannahendem Tode, Modest. dig. 34, 3, 20. – u. so von Staaten, Ländern, Völkern u. von Parteien, c. in alcis dicionem, voluntate in alcis dicionem, Liv.: in alcis ius atque dicionem, Sall.: in alcis ius dicionemque, in alcis imperium, Iustin., in alcis dicionem imperiumque, Liv. (s. Drak. Liv. 38, 16, 9): in paucorum dominationem, Sall. fr.: in paucorum potentium gratiam, Sall. fr.: itaque concessere illuc omnes, at mox, si vostra receperitis, ad vos plerique, gingen alle auf die Gegenseite über, werden aber... zu euch zurückkehren, Sall. fr.: c. in Tyrias leges, sich der karthagischen Herrschaft unterwerfen, Sil. – Edessa et Beroea eodem concesserunt, kamen ebendahin (= wurden zu demselben Landesteil geschlagen), Liv. 45, 29, 9. – d) in etw. übergehen = aufgehen in usw., sich verlieren unter usw., victi omnes in gentem nomenque imperantium concessere, Sall. Iug. 18, 12.

    C) zurücktreten, abtreten, 1) v. intr.: a) sich fügend, sich unterordnend, gew. m. Dat. (wem?), α) der Übermacht u. den nötigenden Umständen weichen, das Feld räumen, sich fügen, sich in etw. ergeben, Casina concedit homini nemini, Plaut.: voluptas concedit dignitati, Cic.: cedant arma togae, concedat laurea laudi, Cic. poët.: magnitudini medicinae doloris magnitudo concedit, Cic.: c. obsidioni, der B. weichen = den Belagerten keine Hilfe leisten (Ggstz. prohibere obsidionem), Tac.: c. naturae, euphem. = eines natürlichen Todes sterben, Sall. Iug. 14, 15: ebenso c. fato, Tac. ann. 2, 71. Plin. pan. 11, 3 (vgl. cedere fato, Liv. 26, 13, 17): u. c. magnis fatis, Val. Flacc. 1, 554. – unpers., m. de u. Abl., concessum propemodum de victoria, Liv.: aut hostibus aut civibus de victoria concedendum esse, Liv. – β) dem Willen, der Forderung, dem Urteil, der Behauptung jmds. sich fügen, sich unterordnen, nachgeben, beipflichten (Ggstz. repugnare), numquamne hodie concedes mihi? Ter.: c. iurisconsultis, Cic.: alcis postulationi, Cic.: veris, der Wahrheit die Ehre geben (συγχωρειν τη ἀλθεία), Hor. – u. c. inter se, sich einigen, Tac. ann. 2, 30. – mit de u. Abl., de qua (levitate Asiae) nos et libenter et facile concedimus, die wir... zugestehen, Cic.: concessum (unpers.) ab nobilitate plebi de consule plebeio, Liv. – u. absol., dissuadente primo Vercingetorige, post concedente, Caes.: Caesar concedendum non putabat, Caes. – γ) dem Vorrange, den Vorzügen weichen = jmdm. od. einer Sache nachstehen, den Vorrang od. Vorzug einräumen, -zugestehen, -lassen, gegen jmd. od. etw. zurücktreten (s. Kritz u. Fabri Sall. Iug. 11, 4), a me vero sic diligitur (Servius tuus), ut tibi uni concedam, praeterea nemini, Cic.: sese unis Suebis concedere, Caes.: c. aetati, Sall.: u. (unpers.) Sulla, cuius facundiae, non aetati a Manlio concessum, Sall. – mit de u. Abl., vix alci de familiaritate, Cic.: magistro tantulum de arte, Cic.: u. (unpers.) concessum propalam de virtute ac gloria esse, Liv. – mit in u. Abl., neque ei quicquam in desperatione concedo, Cic. – mit bl. Abl. (in, an), nemini in illa causa studio et cupiditate, Cic.: nec amore in hanc patriam nobis concedunt, Tac. – absol., nec, si muneribus certes, concedat Iollas, Verg.: is, concedentibus omnibus, qui cum Varrone certaverant, collega datur consuli, Liv. – b) aufgebend, nachlassend, α) in bezug auf ein Recht, zurücktreten, verzichten, de suo iure paululum, Ter. adelph. 217 (vgl. Cic. de off. 2, 64 paulum nonnumquam de suo iure decedere). – β) in bezug auf Ahndung, Strafe, es jmdm. od. einen Fehler jmdm. hingehen lassen = gegen jmd. od. etw. nachsichtig sein, etw. nachsehen = verzeihen, poëtae non ignoscit, nobis concedit, Cic.: alienis peccatis, Cic.: temere dicto, Cic.: vitio, Hor.: multa virtuti eorum concedens, Caes.: id ipsum factum, propter quod sibi reus concedit, reus putat oportere, Cic.: num eāre (deshalb) concedi reo conveniat, quod (weil) alieno inductu fecerit, Cornif. rhet.: absol., dat tibi iustam excusationem, prope ut concedendum atque ignoscendum videatur, Cic.

    2) v. tr.: a) überlassend, zugestehend abtreten, einräumen: α) übh., aus freiem Willen, aus Güte, Nachsicht, Gnade überlassen, zugestehen, erlauben, gestatten (Ggstz. negare, denegare), alci sedes suas, Cic. (u. im Passiv, sedes habere in Gallia ab ipsis concessas, Caes.): pueris ludum tempestivum, Hor.: praedam militibus, Caes.: alci libertatem in alqa re, Cic.: alci libertatem, Caes. (u. im Passiv, illa dono deûm concessa libertas, Ps. Quint. decl.): alci vitam, Hirt. b.G.: alci impunitatem, Caes.: crimen gratiae, die Anklage der G. gestatten = die Ankl. um der G. willen übernehmen, Cic.: concedendo omnia, durch uneingeschränkte Zugeständnisse (Konzessionen), Liv. – mit Prädik.-Acc. des Partic. Fut. Pass., zB. bona quaedam proscriptorum diripienda, Cic. – m. ad od. (selten) in u. Akk., oppidum militibus ad diripiendum, Caes.: alteram partem eius vici Gallis ad hiemandum, Caes.: Calydona Dianae in iras, zur Befriedigung ihres Zorns, Verg. – m. folg. Infin., mediocribus esse poëtis c., Hor.: di faciles, peccasse semel concedite tuto (Adv.), Ov.: servis c. pueros huius aetatis verberare, Curt.: klass. nur im Passiv, de re publica nisi per concilium loqui non conceditur, Caes.: conceditur commune quiddam dicere, Cic.: si videre concessum sit, Cic.: ingemiscere non numquam viro concessum est, Cic.: concessum (esse) sibi transire in Asiam, Liv.: quamquam poëtis furere concessum est, Plin. ep.: u. persönl., fatis numquam concessa moveri Camerina, dem es niemals durchs Schicksal vergönnt war umgewandelt zu werden, Verg. Aen. 3, 700 (vgl. no. δ aus. Cic. Caecin. 44). – mit folg. ut u. Konj., concessit ei, ut regnaret, Enn. fr.: concedo tibi, ut ea praetereas, quae etc., Cic.: petiisse a matertera, ut sibi concederet, ut in eius sella requiesceret, Cic.: non prius Viridovicem reliquosque duces ex concilio dimittunt, quam ab his sit concessum, arma uti capiant et ad castra contendant, Caes.: u. (mit Ironie) concedant, ut hi viri boni fuerint, mögen (gütigst) erlauben, daß usw., Cic. – m. qui u. Konj., nemini concedo, qui (daß er) tibi vetustate necessitudinis potior possit esse, Cic. ep. 10, 3, 2: u. so ibid. 4, 3, 1. – mit ne u. Konj., unum illud orat, ut timori suo concedatur (nachgelassen werde), ne in conspectum veniat cuiusquam Romani, Hirt. b.G. 8, 48, 9. – mit folg. si u. Konj., ut ipsi concedi non oporteret, si in nostros fines impetum faceret, Caes. b.G. 1, 44, 8: ubi id a Caesare negatum et, palam si colloqui vellent, concessum est, Caes. b.c. 1, 84, 2. – u. scheinbar absol., consules neque concedebant neque valde repugnabant, Cic. ep. 1, 2, 2: Boios petentibus Aeduis... ut in finibus suis collocarent, concessit (näml. ut collocarent), Caes. b. G. 1, 28, 5: u. m. folg. Ang. des Grundes, quod memoriā tenebat L. Cassium consulem occisum... concedendum non putabat, Caes. b.G. 1, 7, 4: ossa eius clam in Attica ab amicis sepulta, quoniam legibus non concederetur, quod proditionis esset damnatus, Nep. Them. 10, 5. – und parenthet., cetera lascivae faciant, concede, puellae, Ov. art. am. 1, 523: te, dulcis amice, reviset cum Zephyris, si concedes, et hirundine prima, Hor. ep. 1, 7, 13. – Partic. Perf. subst., concessa, ōrum, n., das Erlaubte, abhorrere a maiorum consuetudine atque concessis, Cic. Cael. 48: concessa petere, Verg. Aen. 5, 798: concessa amare, Ov. met. 9, 454. – β) der Übermacht od. den nötigenden Umständen weichend etwas einräumen, victoriam, Curt.: hosti victoriam, Iustin. – γ) dem Range od. Vorzuge nach sich unterordnend, Atheniensibus imperii maritimi principatum, Nep.: alci primas in dicendo partes, Cic. – dah. prägn. m. folg. ut u. Konj. = als Vorzug einräumen, nec vero histrionibus oratoribusque concedendum est, ut iis haec apta sint, nobis dissoluta, Cic. de off. 1, 129. – δ) eine Behauptung, Meinung einräumen, zugestehen, iam istuc (= istoc) coacti a te paulo ante concessimus, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin. (Synon. dare; Ggstz. negare), age, iam concedo, non esse miseros, qui mortui sint, Cic.: cum summos deos esse concedamus, Cic.: M. Dasne aut mane animos post mortem aut morte ipsā interire? A. Do vero. M. Quid si maneant? A. Beatos esse concedo, Cic. – im Passiv, persönl., haec ubi concedentur esse facta, ibi vis facta negabitur? Cic. Caecin. 44. – parenthet. beim einräumenden Konj., concedo, forsitan aliquis aliquando eiusmodi quippiam fecerit, Cic.: quare concedo sit dives, Catull. – scheinbar absol., beatos esse deos sumpsisti. Concedimus (verst. beatos esse deos), Cic.: faciet quod oportet, concedo (nun gut!), Sen. – b) aufgebend: α) aufgeben = fahrenlassen, opfern, Siciliam, Liv.: partem octavam pretii, Plin. ep. – m. Dat. (wem zugunsten? wem zuliebe?), alci auguratus petitionem, Cic.: u. rei publicae dolorem atque amicitias suas, Cic. – dah. alqm alci, jmd. (einen Straffälligen) einem zuliebe frei-, loslassen, begnadigen, ut concessisti illum senatui, sic da hunc populo, Cic.: c. huic sororis filium et Q. Ciceronem, Nep.: falsi damnatum Marcellum senatui rei publicaeque, Cic.: alqm alcis precibus, einen auf jmds. Bitten begnadigen, Tac.: u. im Passiv, Montanus patri concessus est, Tac. – β) aus Nachsicht, Gnade hingehen lassen = verzeihen, haec omnia remitto atque concedo, Cic. – mit Dat. (wem?), omnibus omnia peccata et maleficia, Cic.: alci delicta maiora, Cic.: u. mit Dat. (wem zuliebe? wem zu Gefallen?), in iudicando peccata liberûm misericordiae parentum, Cic. Vgl. Ruperti Tac. ann. 1, 7, 8. Duker Flor. 3, 5, 10.

    lateinisch-deutsches > concedo

  • 6 denego

    dē-nego, āvī, ātum, āre, durchaus verneinen. d.i. I) eine Tatsache völlig ableugnen, gänzlich leugnen, entschieden in Abrede stellen, obiecta, Tac. ann. 15, 57: m. folg. Acc. u. Infin., datum (esse id) denegant, quod datum est, Plaut. Men. 580: im Passiv m. folg. Nom. u. Infin., Pompeius obesi corporis fuisse denegatur, Capit. Gord. 21, 5: absol. (wo das Objekt aus dem Vorhergehenden zu ergänzen), Aquilium non arbitramur, qui denegavit (es [nämlich daß er sich um das Konsulat bewerben solle] entschieden in Abrede gestellt hat) et iuravit morbum, Cic. ad Att. 1, 1. § 1. – II) eine Bitte, eine Forderung rund abschlagen, durchaus verweigern, entschieden versagen, -absprechen, sich völlig weigern zu usw., entschieden erklären, daß nicht usw. (Ggstz. deferre, concedere, ultro polliceri u. dgl.), denegat hoc genitor, Ov.: expetita colloquia et denegata commemorat, Caes. – m. Ang. wem? nulli adversus Romanos auxilia, Hirt. b. G.: operam (seine Dienste) rei publicae, Liv.: alci praemium dignitatis (Ggstz. deferre), Cic.: gaudia nymphae (Dat.), Ov.: sibi eam gloriam (Ggstz. alii concedere), Tac. dial.: alci actionem (Ggstz. dare, concedere), ICt.: quod antea petenti denegasset (Ggstz. ultro polliceri), Caes.: ea non modo his extraordinariis cupiditatibus, sed etiam ipsi naturae ac necessitati, Cic. – v. lebl. Subjj., alci natura sua oratorium ingenium denegavit, Tac. dial.: terra tibi fruges, amnis tibi deneget undas, Ov. Ibis. – m. dopp. Acc., illa meam mihi se iam denegat, Prop. 1, 6, 9. – m. folg. Relativsatz, si tibi denegem quod me oras, Plaut. trin. 1171. – m. folg. Nom. u. Infin., et numquam pro te deneget esse miser, Prop. 2, 24, 28. – m. folg. Acc. u. Infin, qui, ubi ille poscit, denegarit dare se granum tricici, Plaut. Stich. 558: qui denegarat se commissurum mihi gnatam suam uxorem, Ter. Andr. 241. – m. folg. bl. Infin., dare denegat, Ter. heaut. 487. Hor. carm. 3, 16, 38. – nihil denegatur alci m. folg. quominus u. Konj., tamquam nihil denegatum sit ei, quominus paratissimus esset, Cael. in Cic. ep. 8, 5, 1. – ohne Objekts-Acc. u. dgl., aviae Antoniae secretum petenti denegavit, Suet. Cal. 23, 1: u. so Suet. Caes. 1, 3: v. abstr. Subjj., potest enim mihi denegare occupatio tua (als Parenthese), Cic. ep. 5, 12, 2. – ganz absol., si deneget, Ter. Andr. 158: denegandi pudor, Ter. Andr. 630.

    lateinisch-deutsches > denego

  • 7 fatum

    fātum, ī, n. (for, fari), der Ausspruch, I) der Götterspruch, der Weissagespruch, die Weissagung, fata Sibyllina, Cic.: fata, quae Veientes scripta haberent, Cic.: fata implere, Liv. – II) prägn.: A) die durch das ewige Gesetz der Natur unwiderruflich festgesetzte Weltordnung, Cic. de div. 1, 125. Sen. nat. qu. 2, 36, 1. – u. dah. B) das durch die unabänderliche Weltordnung vorherbestimmte, verhängte Lebensschicksal, Lebenslos der Menschen, die Bestimmung, das Geschick, die Schickung, das Verhängnis, griech. εἱμαρμένη u. μοιρα, 1) im allg.: fato rerum prudentia maior, Verg.: omnia fato fieri, Cic.: sic erat in fatis, so stand es im Buche des Schicksals geschrieben, Ov. – fatum mihi instat triste, Hor.: bona peractis iungite fata, Hor.: fatorum novorum exempla transi, Iuven.: Ilio tria fuisse fata, Plaut. – pro captu habent sua fata libelli, Ter. Maur. 1286. – alci fatum est m. folg. Infin., Cic. de fat. 5 u. 28. Sall. Cat. 47, 2: u. alcis fatum est m. Infin., Hyg. fab. 125. p. 108, 11 Schm.: sunt et mea contra fata mihi m. folg. Infin., Verg. Aen. 9, 137. – alcis od. alci fatum est m. folg. Acc. u. Infin., Cic. de div. 2, 20 Hyg. fab. 54 in. – alci fatum est m. folg. ut u. Konj., Hyg. fab. 63 in.: fuit hoc sive meum sive rei publicae fatum, ut etc., Cic. Balb. 58: si fata fuissent, ut caderem, Verg. Aen. 2, 433: fuit eius fati, ut etc., Capit. Ver. 8, 1: esse in fatis, ut etc., Suet. Vesp. 4, 5. – Zuw. v. dem verhängnisvollen Beschluß, Willen der Gottheit, sic fata Iovis poscunt, Verg.: huic fato divûm proles virilis nulla fuit, Verg. – meton., von dem, was jmds. Geschick bestimmt, entscheidet, Plaut. Bacch. 953. Iustin. 20, 1, 16. – personif., Fata, die Schicksalsgöttinnen, die Parzen, Prop. 4, 7, 51. Stat. silv. 5, 1, 259; Theb. 8, 26. Claud. in Ruf. 1, 176. Iuven. 10, 252. Fronto de nepot. amiss. p. 233, 7 N. Gell. 3, 16, 9. Fulg. myth. 1, 7. Corp. inscr. Lat. 2, 3727. Vgl. Preller Röm. Mythol.3 2, 194. – 2) insbes.: a) die Bestimmung = das natürliche, bestimmte Lebensziel, Zeit u. Stunde, zum Sterben, eintretender Tod (vgl. Krebs-Schmalz Antib.7 1, 582), omen fati, Ahnung seines Todes, Cic. Phil. 9, 9: maturius exstingui vulnere vestro quam fato suo, Cic.: fato cedere, Liv., od. concedere, Plin. pan., aus dem Leben scheiden, sterben: magnis concedere fatis, Val. Flacc.: in fatum concedere, ICt.: fato fungi, seine B. vollenden, aus dem Leben scheiden, sterben, Val. Max. u. Quint.: u. so fato suo fungi, Ov.: fato perfungi, Liv. u. Tac.: so auch fato obire, Tac.: finem vitae sponte an fato implevit, Tac.: fata proferre, das Leben verlängern, Verg. – meton., die Asche des verbrannten Leichnams, Prop. 1, 17, 11. – b) emphat., das Geschick = das Mißgeschick, Verderben, gewaltsamer Tod, impendet fatum aliquod, Cic.: urbs ex faucibus fati erepta, Cic.: fata celerrima, Verg.: fata sera, Hor.: – meton., wie Verderben, v. Verderben bereitenden Personen, duo illa rei publicae paene fata (Gabinius et Piso), Cic. Sest. 93. – Nbf. fatus, s. fātusno. II.

    lateinisch-deutsches > fatum

  • 8 fatum

    fātum, i, n. [fari] [st1]1 [-] prédiction, oracle, prophétie.    - sic fatis ora resolvit, Virg.: il rend ainsi son oracle.    - fata Sibyllina, Cic.: les prédictions des livres sibyllins.    - fata implere, Liv.: accomplir les oracles. [st1]2 [-] destin, destinée, fatalité, volonté des dieux.    - necessitas fati: la loi du destin.    - praeter fatum, Cic.: contre l'ordre du destin.    - si fatum tibi est convalescere, Cic.: s'il est dans ta destinée de guérir.    - si fata fuissent ut... Virg.: si le destin avait voulu que...    - si hoc fato datum erat ut ultro ad pacem petendam venirem, Liv. 30: puisque le destin a voulu que je vienne de moi-même demander la paix. [st1]3 [-] sort, condition, fortune.    - alicujus fatum est (alicui fatum est) + inf.: c'est le sort de qqn de.    - bona fata, Hor.: prospérité. [st1]4 [-] durée de la vie.    - fata proferre, Virg.: prolonger la vie. [st1]5 [-] accident, malheur, calamité, disgrâce.    - impendet fatum aliquod, Cic.: quelque malheur nous menace. [st1]6 [-] ruine, destruction, perte, fléau, peste.    - duo illa rei publicae fata, Gabinius et Piso, Cic. Sest.: Gabinius et Pison, ces deux fléaux de la république. [st1]7 [-] mort naturelle, mort.    - fato cedere (fungi, concedere): mourir de mort naturelle.    - maturius exstingui quam suo fato, Cic.: mourir avant l'heure.    - occupare diem fati, Curt.: prévenir l'heure marquée par le destin (se donner la mort).    - si me praeceperit fatum, Curt. 9, 6: si la mort vient à me surprendre.    - mea fata, Prop. 1: mes cendres, mes restes.
    * * *
    fātum, i, n. [fari] [st1]1 [-] prédiction, oracle, prophétie.    - sic fatis ora resolvit, Virg.: il rend ainsi son oracle.    - fata Sibyllina, Cic.: les prédictions des livres sibyllins.    - fata implere, Liv.: accomplir les oracles. [st1]2 [-] destin, destinée, fatalité, volonté des dieux.    - necessitas fati: la loi du destin.    - praeter fatum, Cic.: contre l'ordre du destin.    - si fatum tibi est convalescere, Cic.: s'il est dans ta destinée de guérir.    - si fata fuissent ut... Virg.: si le destin avait voulu que...    - si hoc fato datum erat ut ultro ad pacem petendam venirem, Liv. 30: puisque le destin a voulu que je vienne de moi-même demander la paix. [st1]3 [-] sort, condition, fortune.    - alicujus fatum est (alicui fatum est) + inf.: c'est le sort de qqn de.    - bona fata, Hor.: prospérité. [st1]4 [-] durée de la vie.    - fata proferre, Virg.: prolonger la vie. [st1]5 [-] accident, malheur, calamité, disgrâce.    - impendet fatum aliquod, Cic.: quelque malheur nous menace. [st1]6 [-] ruine, destruction, perte, fléau, peste.    - duo illa rei publicae fata, Gabinius et Piso, Cic. Sest.: Gabinius et Pison, ces deux fléaux de la république. [st1]7 [-] mort naturelle, mort.    - fato cedere (fungi, concedere): mourir de mort naturelle.    - maturius exstingui quam suo fato, Cic.: mourir avant l'heure.    - occupare diem fati, Curt.: prévenir l'heure marquée par le destin (se donner la mort).    - si me praeceperit fatum, Curt. 9, 6: si la mort vient à me surprendre.    - mea fata, Prop. 1: mes cendres, mes restes.
    * * *
        Fatum, fati, n. g. a Fatus, secundum Priscianum in passiua significatione, id est dictum. Cic. L'ordre, enchainement et concatenation et despendence que les Payens estimoyent estre en toutes choses issans l'une de l'autre, Une ordonnance eternelle et immuable contenant necessité, et à laquelle on ne peult contrevenir, Destinee.
    \
        Vno meo fato et tu et omnes mei corruistis. Cice. Par ma destinee.
    \
        Multa impendere videbantur praeter naturam, praeterque fatum. Cic. Par violence.
    \
        Caeca fata. Horat. Qu'on ne peult preveoir ne congnoistre.
    \
        Sinistro fato genitus. Iuuenalis. Malheureux de nature.
    \
        Viuacia fata senectae. Lucan. Les incommoditez qui adviennent necessairement en longue vieillesse.
    \
        Ignaua fortes fata consument viros. Senec. Les vaillants hommes mourront sans faire acte de prouesse, comme quand ils sont noyez en la mer par tempeste.
    \
        Fatum eripere. Tacit. Recevoir la mort sans regret.
    \
        Fato Consultem fieri. Cic. Par la volunté de Dieu.
    \
        Quonam meo fato fieri dicam, vt, etc. Cic. Par quel mien malheur, etc.
    \
        Hoc fato natus Milo, vt ne se quidem seruare potuerit. Cic. Vulgo dici solet. Il est né soubs ceste planette.
    \
        Si fatum tibi est, ex hoc morbo conualescere. Cic. Si ta destinee est que, etc.
    \
        Tardare alas volucris fati. Horat. Retarder la mort.
    \
        Fatum. La mort.
    \
        Accersere sibi fatum ferro. Lucan. Se tuer.
    \
        Componere fatum alicui. Propert. Luy machiner et apprester sa mort.
    \
        Fato concedere. Plin. iunior. Mourir.
    \
        Fato sunt functi. Quintil. Ils sont morts.
    \
        Praecipere fata veneno. L. Florus. Accelerer et anticiper mort par poison.

    Dictionarium latinogallicum > fatum

  • 9 concedo

    con-cēdo, cessī, cessum, ere, sich aufmachend, Platz machend treten = abtreten (abziehen), beiseite treten od. gehen, das Feld räumen, sich aus dem Staube machen, davongehen, sich hinwegbegeben, sich zurückziehen, entweichen, u. mit Beziehung auf das Ziel hintreten, sich hinbegeben, wohin übergehen, I) eig.: a) übh.: α) v. leb. Wesen: concedite atque abscedite onmes; de via decedite, geht alle beiseite! macht Platz! geht aus dem Wege! Plaut.: tempus est concedere, Ter. – m. ab od. m. ex u. Abl., od. m. bl. Abl., ab alqo, Plaut.: a foribus, Plaut.: superis ab oris, von der Oberwelt, Verg.: v. Lebl., iamque dies caelo concesserat, Verg. – m. Advv., m. ad u. in m. Akk., m. trans u. Akk. u. bl. Abl. (woher?) u. bl. Acc. loc. (wohin?), huc concede aliquantum, Plaut.: huc tandem concede, Verg.: huc concessero, Ter.: hic dum abit huc concessero, Caecil. com. fr.: interea concedite istuc, Plaut.: c. procul, Afran. com. fr.: c. retro, Curt. u. Tac.: ad ianuam concessero, Plaut.: concede ad dexteram! Ter.: c. in turbam, Hor.: c. in Iunonis Laciniae delubrum, Liv.: c. in hiberna, Liv.: Carthaginem novam in hiberna, Liv.: c. in arcem, Liv. u. Curt. (s. Drak. Liv. 5, 39, 9. Mützell Curt. 3, 4 [9], 5): c. trans Rhenum, Tac. – concede hinc a foribus paulum istorsum, Ter.: ab alcis oculis aliquo (irgendwohin), Cic.: c. ab Ethopia in altiorem tumulum, Liv.: c. ex
    ————
    praetorio in tabernaculum suum, Liv.: concedam hinc intro, Ter.: concedere aliquantisper hinc mi intro lubet, Plaut.: concede hinc domum, Ter.: rus concessuram (esse) hinc, Ter.: m. Dat. (wohin? wozu?), cenae nuptiali, Apul. met. 6, 10. – m. 1. Supin., c. Argos habitatum (um da zu w.), Nep. Them. 8, 1. – m. cum u. Abl., cum coniugibus ac liberis in arcem Capitoliumque, Liv.: cum alqo Neapolim, Gell. – m. per u. Akk. der Pers. (durch jmd. = auf jmds. Betrieb), c. ad victorem per Flavium Sabinum, übergehen, Tac. – β) v. Lebl.: ipsae rursus concedite silvae! fahret hin, ihr W.! Verg.: docet, unde fulmen venerit, quo concesserit, Cic.: vita per auras maesta concessit ad manes, Verg.: neque nox quoquam concedit die (= diei), weicht irgendwohin vor dem T., Plaut. Amph. 276. – b) insbes.: α) einem andern Platz machend aus einem Orte gehen, ausziehen, ex aedibus, Ter. Hec. 679. – β) einen Ort aufgebend abziehen, einen Ort usw. aufgeben, räumen, gew. im Pass. (unpers.), metu concessum (esse) barbarus ratus, Liv. – m. Abl. (von wo?), post... cedendo in angulum Bruttium ceterā Italiā concessum, Liv. 28, 12, 6 (wo post conc. subst. = nach der Räumung des übrigen It.). – m. Dat. (wem?), Samnium, quo iam tamquam trans Hiberum agro Poenis concessum sit, Liv. – u. c. vitā, aus dem Leben scheiden = sterben, Tac. – mit Abl. (durch), concessit vitā Burrus, incertum valetudine,
    ————
    an veneno, Tac.: u. so auch absol., quandoque concessero, Tac. (s. Nipperd. Tac. ann. 2, 71).
    II) übtr.: A) sich verziehen, dahinschwinden, tumor omnis et irae concessere deûm, Verg. Aen. 8, 41.
    B) m. Advv. od. m. in u. Akk. = wohin übergehen, a) in ein Verhältnis, einen Zustand sich begeben, sich fügen, sich zurückziehen, in deditionem, Liv.: prope in voluntariam deditionem, Liv. (s. Drak. Liv. 39, 2, 4): in matrimonium fratris, Iustin.: in gratiam alcis, Arnob.: in privatam vitam, Eutr. – b) einer Meinung, Partei usw. beitreten, zu ihr übertreten, in Attali sententiam, Liv.: u. in hanc sententiam, Liv.: in partes, Tac.: in illos, ihnen beipflichten, Cic. fr. – unpers., ut in sententiam Pisonis concederetur, Tac.: concessum in condiciones, ut etc., Liv. – c) an od. auf jmd. od. etwas übergehen = kommen, jmdm. od. einer Sache anheimfallen, zuteil werden, ne omne belli decus illuc concederet, Tac.: mulier coniuncta viro concedit in unum, Lucr.: cum in fatum concederet, bei herannahendem Tode, Modest. dig. 34, 3, 20. – u. so von Staaten, Ländern, Völkern u. von Parteien, c. in alcis dicionem, voluntate in alcis dicionem, Liv.: in alcis ius atque dicionem, Sall.: in alcis ius dicionemque, in alcis imperium, Iustin., in alcis dicionem imperiumque, Liv. (s. Drak. Liv. 38, 16, 9): in paucorum dominationem, Sall. fr.: in paucorum po-
    ————
    tentium gratiam, Sall. fr.: itaque concessere illuc omnes, at mox, si vostra receperitis, ad vos plerique, gingen alle auf die Gegenseite über, werden aber... zu euch zurückkehren, Sall. fr.: c. in Tyrias leges, sich der karthagischen Herrschaft unterwerfen, Sil. – Edessa et Beroea eodem concesserunt, kamen ebendahin (= wurden zu demselben Landesteil geschlagen), Liv. 45, 29, 9. – d) in etw. übergehen = aufgehen in usw., sich verlieren unter usw., victi omnes in gentem nomenque imperantium concessere, Sall. Iug. 18, 12.
    C) zurücktreten, abtreten, 1) v. intr.: a) sich fügend, sich unterordnend, gew. m. Dat. (wem?), α) der Übermacht u. den nötigenden Umständen weichen, das Feld räumen, sich fügen, sich in etw. ergeben, Casina concedit homini nemini, Plaut.: voluptas concedit dignitati, Cic.: cedant arma togae, concedat laurea laudi, Cic. poët.: magnitudini medicinae doloris magnitudo concedit, Cic.: c. obsidioni, der B. weichen = den Belagerten keine Hilfe leisten (Ggstz. prohibere obsidionem), Tac.: c. naturae, euphem. = eines natürlichen Todes sterben, Sall. Iug. 14, 15: ebenso c. fato, Tac. ann. 2, 71. Plin. pan. 11, 3 (vgl. cedere fato, Liv. 26, 13, 17): u. c. magnis fatis, Val. Flacc. 1, 554. – unpers., m. de u. Abl., concessum propemodum de victoria, Liv.: aut hostibus aut civibus de victoria concedendum esse, Liv. – β) dem Wil-
    ————
    len, der Forderung, dem Urteil, der Behauptung jmds. sich fügen, sich unterordnen, nachgeben, beipflichten (Ggstz. repugnare), numquamne hodie concedes mihi? Ter.: c. iurisconsultis, Cic.: alcis postulationi, Cic.: veris, der Wahrheit die Ehre geben (συγχωρειν τη ἀλθεία), Hor. – u. c. inter se, sich einigen, Tac. ann. 2, 30. – mit de u. Abl., de qua (levitate Asiae) nos et libenter et facile concedimus, die wir... zugestehen, Cic.: concessum (unpers.) ab nobilitate plebi de consule plebeio, Liv. – u. absol., dissuadente primo Vercingetorige, post concedente, Caes.: Caesar concedendum non putabat, Caes. – γ) dem Vorrange, den Vorzügen weichen = jmdm. od. einer Sache nachstehen, den Vorrang od. Vorzug einräumen, -zugestehen, -lassen, gegen jmd. od. etw. zurücktreten (s. Kritz u. Fabri Sall. Iug. 11, 4), a me vero sic diligitur (Servius tuus), ut tibi uni concedam, praeterea nemini, Cic.: sese unis Suebis concedere, Caes.: c. aetati, Sall.: u. (unpers.) Sulla, cuius facundiae, non aetati a Manlio concessum, Sall. – mit de u. Abl., vix alci de familiaritate, Cic.: magistro tantulum de arte, Cic.: u. (unpers.) concessum propalam de virtute ac gloria esse, Liv. – mit in u. Abl., neque ei quicquam in desperatione concedo, Cic. – mit bl. Abl. (in, an), nemini in illa causa studio et cupiditate, Cic.: nec amore in hanc patriam nobis concedunt, Tac. – absol., nec, si muneribus certes, concedat
    ————
    Iollas, Verg.: is, concedentibus omnibus, qui cum Varrone certaverant, collega datur consuli, Liv. – b) aufgebend, nachlassend, α) in bezug auf ein Recht, zurücktreten, verzichten, de suo iure paululum, Ter. adelph. 217 (vgl. Cic. de off. 2, 64 paulum nonnumquam de suo iure decedere). – β) in bezug auf Ahndung, Strafe, es jmdm. od. einen Fehler jmdm. hingehen lassen = gegen jmd. od. etw. nachsichtig sein, etw. nachsehen = verzeihen, poëtae non ignoscit, nobis concedit, Cic.: alienis peccatis, Cic.: temere dicto, Cic.: vitio, Hor.: multa virtuti eorum concedens, Caes.: id ipsum factum, propter quod sibi reus concedit, reus putat oportere, Cic.: num eāre (deshalb) concedi reo conveniat, quod (weil) alieno inductu fecerit, Cornif. rhet.: absol., dat tibi iustam excusationem, prope ut concedendum atque ignoscendum videatur, Cic.
    2) v. tr.: a) überlassend, zugestehend abtreten, einräumen: α) übh., aus freiem Willen, aus Güte, Nachsicht, Gnade überlassen, zugestehen, erlauben, gestatten (Ggstz. negare, denegare), alci sedes suas, Cic. (u. im Passiv, sedes habere in Gallia ab ipsis concessas, Caes.): pueris ludum tempestivum, Hor.: praedam militibus, Caes.: alci libertatem in alqa re, Cic.: alci libertatem, Caes. (u. im Passiv, illa dono deûm concessa libertas, Ps. Quint. decl.): alci vitam, Hirt. b.G.: alci impunitatem, Caes.: crimen gratiae,
    ————
    die Anklage der G. gestatten = die Ankl. um der G. willen übernehmen, Cic.: concedendo omnia, durch uneingeschränkte Zugeständnisse (Konzessionen), Liv. – mit Prädik.-Acc. des Partic. Fut. Pass., zB. bona quaedam proscriptorum diripienda, Cic. – m. ad od. (selten) in u. Akk., oppidum militibus ad diripiendum, Caes.: alteram partem eius vici Gallis ad hiemandum, Caes.: Calydona Dianae in iras, zur Befriedigung ihres Zorns, Verg. – m. folg. Infin., mediocribus esse poëtis c., Hor.: di faciles, peccasse semel concedite tuto (Adv.), Ov.: servis c. pueros huius aetatis verberare, Curt.: klass. nur im Passiv, de re publica nisi per concilium loqui non conceditur, Caes.: conceditur commune quiddam dicere, Cic.: si videre concessum sit, Cic.: ingemiscere non numquam viro concessum est, Cic.: concessum (esse) sibi transire in Asiam, Liv.: quamquam poëtis furere concessum est, Plin. ep.: u. persönl., fatis numquam concessa moveri Camerina, dem es niemals durchs Schicksal vergönnt war umgewandelt zu werden, Verg. Aen. 3, 700 (vgl. no. δ aus. Cic. Caecin. 44). – mit folg. ut u. Konj., concessit ei, ut regnaret, Enn. fr.: concedo tibi, ut ea praetereas, quae etc., Cic.: petiisse a matertera, ut sibi concederet, ut in eius sella requiesceret, Cic.: non prius Viridovicem reliquosque duces ex concilio dimittunt, quam ab his sit concessum, arma uti capiant et ad castra contendant, Caes.: u. (mit Ironie)
    ————
    concedant, ut hi viri boni fuerint, mögen (gütigst) erlauben, daß usw., Cic. – m. qui u. Konj., nemini concedo, qui (daß er) tibi vetustate necessitudinis potior possit esse, Cic. ep. 10, 3, 2: u. so ibid. 4, 3, 1. – mit ne u. Konj., unum illud orat, ut timori suo concedatur (nachgelassen werde), ne in conspectum veniat cuiusquam Romani, Hirt. b.G. 8, 48, 9. – mit folg. si u. Konj., ut ipsi concedi non oporteret, si in nostros fines impetum faceret, Caes. b.G. 1, 44, 8: ubi id a Caesare negatum et, palam si colloqui vellent, concessum est, Caes. b.c. 1, 84, 2. – u. scheinbar absol., consules neque concedebant neque valde repugnabant, Cic. ep. 1, 2, 2: Boios petentibus Aeduis... ut in finibus suis collocarent, concessit (näml. ut collocarent), Caes. b. G. 1, 28, 5: u. m. folg. Ang. des Grundes, quod memoriā tenebat L. Cassium consulem occisum... concedendum non putabat, Caes. b.G. 1, 7, 4: ossa eius clam in Attica ab amicis sepulta, quoniam legibus non concederetur, quod proditionis esset damnatus, Nep. Them. 10, 5. – und parenthet., cetera lascivae faciant, concede, puellae, Ov. art. am. 1, 523: te, dulcis amice, reviset cum Zephyris, si concedes, et hirundine prima, Hor. ep. 1, 7, 13. – Partic. Perf. subst., concessa, ōrum, n., das Erlaubte, abhorrere a maiorum consuetudine atque concessis, Cic. Cael. 48: concessa petere, Verg. Aen. 5, 798: concessa amare, Ov. met. 9, 454. – β) der Übermacht od. den nöti-
    ————
    genden Umständen weichend etwas einräumen, victoriam, Curt.: hosti victoriam, Iustin. – γ) dem Range od. Vorzuge nach sich unterordnend, Atheniensibus imperii maritimi principatum, Nep.: alci primas in dicendo partes, Cic. – dah. prägn. m. folg. ut u. Konj. = als Vorzug einräumen, nec vero histrionibus oratoribusque concedendum est, ut iis haec apta sint, nobis dissoluta, Cic. de off. 1, 129. – δ) eine Behauptung, Meinung einräumen, zugestehen, iam istuc (= istoc) coacti a te paulo ante concessimus, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin. (Synon. dare; Ggstz. negare), age, iam concedo, non esse miseros, qui mortui sint, Cic.: cum summos deos esse concedamus, Cic.: M. Dasne aut mane animos post mortem aut morte ipsā interire? A. Do vero. M. Quid si maneant? A. Beatos esse concedo, Cic. – im Passiv, persönl., haec ubi concedentur esse facta, ibi vis facta negabitur? Cic. Caecin. 44. – parenthet. beim einräumenden Konj., concedo, forsitan aliquis aliquando eiusmodi quippiam fecerit, Cic.: quare concedo sit dives, Catull. – scheinbar absol., beatos esse deos sumpsisti. Concedimus (verst. beatos esse deos), Cic.: faciet quod oportet, concedo (nun gut!), Sen. – b) aufgebend: α) aufgeben = fahrenlassen, opfern, Siciliam, Liv.: partem octavam pretii, Plin. ep. – m. Dat. (wem zugunsten? wem zuliebe?), alci auguratus petitionem, Cic.: u. rei publicae dolorem atque amicitias suas, Cic. – dah.
    ————
    alqm alci, jmd. (einen Straffälligen) einem zuliebe frei-, loslassen, begnadigen, ut concessisti illum senatui, sic da hunc populo, Cic.: c. huic sororis filium et Q. Ciceronem, Nep.: falsi damnatum Marcellum senatui rei publicaeque, Cic.: alqm alcis precibus, einen auf jmds. Bitten begnadigen, Tac.: u. im Passiv, Montanus patri concessus est, Tac. – β) aus Nachsicht, Gnade hingehen lassen = verzeihen, haec omnia remitto atque concedo, Cic. – mit Dat. (wem?), omnibus omnia peccata et maleficia, Cic.: alci delicta maiora, Cic.: u. mit Dat. (wem zuliebe? wem zu Gefallen?), in iudicando peccata liberûm misericordiae parentum, Cic. Vgl. Ruperti Tac. ann. 1, 7, 8. Duker Flor. 3, 5, 10.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > concedo

  • 10 denego

    dē-nego, āvī, ātum, āre, durchaus verneinen. d.i. I) eine Tatsache völlig ableugnen, gänzlich leugnen, entschieden in Abrede stellen, obiecta, Tac. ann. 15, 57: m. folg. Acc. u. Infin., datum (esse id) denegant, quod datum est, Plaut. Men. 580: im Passiv m. folg. Nom. u. Infin., Pompeius obesi corporis fuisse denegatur, Capit. Gord. 21, 5: absol. (wo das Objekt aus dem Vorhergehenden zu ergänzen), Aquilium non arbitramur, qui denegavit (es [nämlich daß er sich um das Konsulat bewerben solle] entschieden in Abrede gestellt hat) et iuravit morbum, Cic. ad Att. 1, 1. § 1. – II) eine Bitte, eine Forderung rund abschlagen, durchaus verweigern, entschieden versagen, - absprechen, sich völlig weigern zu usw., entschieden erklären, daß nicht usw. (Ggstz. deferre, concedere, ultro polliceri u. dgl.), denegat hoc genitor, Ov.: expetita colloquia et denegata commemorat, Caes. – m. Ang. wem? nulli adversus Romanos auxilia, Hirt. b. G.: operam (seine Dienste) rei publicae, Liv.: alci praemium dignitatis (Ggstz. deferre), Cic.: gaudia nymphae (Dat.), Ov.: sibi eam gloriam (Ggstz. alii concedere), Tac. dial.: alci actionem (Ggstz. dare, concedere), ICt.: quod antea petenti denegasset (Ggstz. ultro polliceri), Caes.: ea non modo his extraordinariis cupiditatibus, sed etiam ipsi naturae ac necessitati, Cic. – v. lebl. Subjj., alci natura sua oratori-
    ————
    um ingenium denegavit, Tac. dial.: terra tibi fruges, amnis tibi deneget undas, Ov. Ibis. – m. dopp. Acc., illa meam mihi se iam denegat, Prop. 1, 6, 9. – m. folg. Relativsatz, si tibi denegem quod me oras, Plaut. trin. 1171. – m. folg. Nom. u. Infin., et numquam pro te deneget esse miser, Prop. 2, 24, 28. – m. folg. Acc. u. Infin, qui, ubi ille poscit, denegarit dare se granum tricici, Plaut. Stich. 558: qui denegarat se commissurum mihi gnatam suam uxorem, Ter. Andr. 241. – m. folg. bl. Infin., dare denegat, Ter. heaut. 487. Hor. carm. 3, 16, 38. – nihil denegatur alci m. folg. quominus u. Konj., tamquam nihil denegatum sit ei, quominus paratissimus esset, Cael. in Cic. ep. 8, 5, 1. – ohne Objekts-Acc. u. dgl., aviae Antoniae secretum petenti denegavit, Suet. Cal. 23, 1: u. so Suet. Caes. 1, 3: v. abstr. Subjj., potest enim mihi denegare occupatio tua (als Parenthese), Cic. ep. 5, 12, 2. – ganz absol., si deneget, Ter. Andr. 158: denegandi pudor, Ter. Andr. 630.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > denego

  • 11 fatum

    fātum, ī, n. (for, fari), der Ausspruch, I) der Götterspruch, der Weissagespruch, die Weissagung, fata Sibyllina, Cic.: fata, quae Veientes scripta haberent, Cic.: fata implere, Liv. – II) prägn.: A) die durch das ewige Gesetz der Natur unwiderruflich festgesetzte Weltordnung, Cic. de div. 1, 125. Sen. nat. qu. 2, 36, 1. – u. dah. B) das durch die unabänderliche Weltordnung vorherbestimmte, verhängte Lebensschicksal, Lebenslos der Menschen, die Bestimmung, das Geschick, die Schickung, das Verhängnis, griech. εἱμαρμένη u. μοιρα, 1) im allg.: fato rerum prudentia maior, Verg.: omnia fato fieri, Cic.: sic erat in fatis, so stand es im Buche des Schicksals geschrieben, Ov. – fatum mihi instat triste, Hor.: bona peractis iungite fata, Hor.: fatorum novorum exempla transi, Iuven.: Ilio tria fuisse fata, Plaut. – pro captu habent sua fata libelli, Ter. Maur. 1286. – alci fatum est m. folg. Infin., Cic. de fat. 5 u. 28. Sall. Cat. 47, 2: u. alcis fatum est m. Infin., Hyg. fab. 125. p. 108, 11 Schm.: sunt et mea contra fata mihi m. folg. Infin., Verg. Aen. 9, 137. – alcis od. alci fatum est m. folg. Acc. u. Infin., Cic. de div. 2, 20 Hyg. fab. 54 in. – alci fatum est m. folg. ut u. Konj., Hyg. fab. 63 in.: fuit hoc sive meum sive rei publicae fatum, ut etc., Cic. Balb. 58: si fata fuissent, ut caderem, Verg. Aen. 2, 433: fuit eius fati, ut etc., Capit. Ver. 8, 1: esse in
    ————
    fatis, ut etc., Suet. Vesp. 4, 5. – Zuw. v. dem verhängnisvollen Beschluß, Willen der Gottheit, sic fata Iovis poscunt, Verg.: huic fato divûm proles virilis nulla fuit, Verg. – meton., von dem, was jmds. Geschick bestimmt, entscheidet, Plaut. Bacch. 953. Iustin. 20, 1, 16. – personif., Fata, die Schicksalsgöttinnen, die Parzen, Prop. 4, 7, 51. Stat. silv. 5, 1, 259; Theb. 8, 26. Claud. in Ruf. 1, 176. Iuven. 10, 252. Fronto de nepot. amiss. p. 233, 7 N. Gell. 3, 16, 9. Fulg. myth. 1, 7. Corp. inscr. Lat. 2, 3727. Vgl. Preller Röm. Mythol.3 2, 194. – 2) insbes.: a) die Bestimmung = das natürliche, bestimmte Lebensziel, Zeit u. Stunde, zum Sterben, eintretender Tod (vgl. Krebs-Schmalz Antib.7 1, 582), omen fati, Ahnung seines Todes, Cic. Phil. 9, 9: maturius exstingui vulnere vestro quam fato suo, Cic.: fato cedere, Liv., od. concedere, Plin. pan., aus dem Leben scheiden, sterben: magnis concedere fatis, Val. Flacc.: in fatum concedere, ICt.: fato fungi, seine B. vollenden, aus dem Leben scheiden, sterben, Val. Max. u. Quint.: u. so fato suo fungi, Ov.: fato perfungi, Liv. u. Tac.: so auch fato obire, Tac.: finem vitae sponte an fato implevit, Tac.: fata proferre, das Leben verlängern, Verg. – meton., die Asche des verbrannten Leichnams, Prop. 1, 17, 11. – b) emphat., das Geschick = das Mißgeschick, Verderben, gewaltsamer Tod, impendet fatum aliquod, Cic.: urbs ex faucibus fati erep-
    ————
    ta, Cic.: fata celerrima, Verg.: fata sera, Hor.: – meton., wie Verderben, v. Verderben bereitenden Personen, duo illa rei publicae paene fata (Gabinius et Piso), Cic. Sest. 93. – Nbf. fatus, s. fatus no. II.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > fatum

  • 12 dies

    dies, diei (dies, gén. arch.), m. et f. (au pluriel, toujours m.) [st2]1 [-] le jour civil (de 24 heures). [st2]2 [-] jour, jour fixé. [st2]3 [-] jour (par opposition à la nuit). [st2]4 [-] jour anniversaire (de la naissance, de la mort...). [st2]5 [-] emploi de la journée, jour de marche. [st2]6 [-] temps, échéance, durée, délai. [st2]7 [-] le temps, le climat, le ciel, l'air, la température. [st2]8 [-] lumière du jour.    - die: - [abcl]a - abl. de dies. - [abcl]b - gén. arch. de dies (Sall. Virg.). - [abcl]c - dat. arch. de dies (Plaut.).    - ad diem: au jour fixé.    - in diem (in dies): de jour en jour, tous les jours.    - de die: en plein jour.    - in diem vivere: vivre au jour le jour.    - praedium emere in diem: acheter une propriété à terme.    - ad certam diem: à un jour fixé.    - dare alicui aliquem diem: fixer un jour à qqn.    - diem dicere alicui: assigner à qqn un jour de comparution, citer qqn en justice.    - diem noctemque: jour et nuit, sans interruption.    - dies (natalis): jour anniversaire de la naissance.    - diem meum scis esse III. Non. Jan., Cic. Att. 13, 42, 2: tu sais que mon anniversaire tombe le troisième jour des nones de janvier.    - diem suum obire: mourir.    - obire diem supremum (explere supremum diem, obire diem, fungi diem): mourir.    - dies festus: jour de fête.    - diem festum Dianae per triduum agi, Liv. 25, 23: (il dit) qu'il y aurait pendant trois jours des fêtes en l'honneur de Diane.    - die (assez souvent): au bon moment.    - die lanam et agnos vendat, Cato R. R. 150: qu'il vende au bon moment la laine et les agneaux.    - concedere die (dat.), Plaut.: faire place au jour (en parl. de la nuit).    - dies mitis: temps doux.    - dies tranquillus: temps calme.
    * * *
    dies, diei (dies, gén. arch.), m. et f. (au pluriel, toujours m.) [st2]1 [-] le jour civil (de 24 heures). [st2]2 [-] jour, jour fixé. [st2]3 [-] jour (par opposition à la nuit). [st2]4 [-] jour anniversaire (de la naissance, de la mort...). [st2]5 [-] emploi de la journée, jour de marche. [st2]6 [-] temps, échéance, durée, délai. [st2]7 [-] le temps, le climat, le ciel, l'air, la température. [st2]8 [-] lumière du jour.    - die: - [abcl]a - abl. de dies. - [abcl]b - gén. arch. de dies (Sall. Virg.). - [abcl]c - dat. arch. de dies (Plaut.).    - ad diem: au jour fixé.    - in diem (in dies): de jour en jour, tous les jours.    - de die: en plein jour.    - in diem vivere: vivre au jour le jour.    - praedium emere in diem: acheter une propriété à terme.    - ad certam diem: à un jour fixé.    - dare alicui aliquem diem: fixer un jour à qqn.    - diem dicere alicui: assigner à qqn un jour de comparution, citer qqn en justice.    - diem noctemque: jour et nuit, sans interruption.    - dies (natalis): jour anniversaire de la naissance.    - diem meum scis esse III. Non. Jan., Cic. Att. 13, 42, 2: tu sais que mon anniversaire tombe le troisième jour des nones de janvier.    - diem suum obire: mourir.    - obire diem supremum (explere supremum diem, obire diem, fungi diem): mourir.    - dies festus: jour de fête.    - diem festum Dianae per triduum agi, Liv. 25, 23: (il dit) qu'il y aurait pendant trois jours des fêtes en l'honneur de Diane.    - die (assez souvent): au bon moment.    - die lanam et agnos vendat, Cato R. R. 150: qu'il vende au bon moment la laine et les agneaux.    - concedere die (dat.), Plaut.: faire place au jour (en parl. de la nuit).    - dies mitis: temps doux.    - dies tranquillus: temps calme.
    * * *
        Dies, diei, pen. prod. masc. et foe. gen. in singulari: In plurali vero tantum masc. Asconius, Dies foeminino genere tempus dicitur: et ideo Diecula, breue tempus et mora. Dies horarum XII, masc. generis est: vnde Hodie aduerbium, quasi hoc die. Le temps, Le jour.
    \
        Die crastini, pro Die crastino. Plaut. Demain au matin.
    \
        Die decies. Sub. IN. Plaut. Dix fois le jour.
    \
        Medio diei. Tacit. A midi.
    \
        Pars melior diei acta. Virgil. La plus grande partie du jour est passee.
    \
        Ad serum vsque diem. Tacit. Jusques au soir.
    \
        Ante diem cadere vel mori. Virgil. Devant le temps et cours de nature.
    \
        De die, pro Interdiu. Sueton. De jour, Par jour.
    \
        In diem poenas praesentis fraudis dii reseruant. Cic. Jusques en temps et heure.
    \
        Dies noctesque, vel Dies et noctes. Plaut. Jour et nuict.
    \
        Noctes atque dies. Lucret. Tousjours.
    \
        Diei multum iam est. Plaut. Il est ja grand jour, Le jour est fort avancé.
    \
        Annua, bima, trima die aes alienum dissoluere. Payer ses debtes en trois annees.
    \
        Aprica, Vide APRICVS. Atra. Virgil. Jour malheureux.
    \
        Criticus dies, Vide CRITICVS. Cupidus. Sen. Desiré, Souhaité.
    \
        Innubis dies. Senec. Cler et serein, Sans nuees.
    \
        Medius. Ouid. Midi.
    \
        Negotiosi dies. Tacit. Jours ouvriers.
    \
        Profesti dies. Horat. Jours ouvriers.
    \
        Pudibunda dies. Stat. Rougissant.
    \
        Solidus dies. Stat. Entier.
    \
        Stati dies. Tacit. Les jours ordinaires.
    \
        Condere diem in collibus. Horat. Y estre jusques apres soleil couchant, Y employer tout le jour à labourer.
    \
        Dicere diem alicui. Cic. Adjourner, Bailler et assigner jour à aucun pour comparoistre par devant le juge.
    \
        Dicere diem operi. Cic. Prendre et arrester un certain jour que la besongne doibt estre rendue faicte et parfaicte.
    \
        Imbellem diem donare Lyaeo. Sil. Employer à yvrongner le jour qu'on ne fait point la guerre.
    \
        Ducere diem somno. Seneca. Dormir tout le jour.
    \
        Diem ex die expectare. Cic. De jour en jour.
    \
        Supremum diem expleuit. Tacit. Il mourut.
    \
        Nobilem diem facere. Seneca. Faire congnoistre, et luy donner bruit.
    \
        Extremum diem finire. Seneca. Mourir.
    \
        Impendere diem in re aliqua. Seneca. Employer.
    \
        Infecere diem volumina nigri fumi. Ouid. Ont teinct et noirci.
    \
        Premitur dies vicina nocte. Seneca. La nuict approche fort.
    \
        Processit dies. Virgil. Est passé et coulé.
    \
        Proiicere diem. Stat. Mourir, Abandonner sa vie.
    \
        Proiicere diem. Stat. Se crever et arracher les yeulx.
    \
        Raptus a sole dies. Stat. Jour obscur et tenebreux.
    \
        Sol diem refert. Virgil. Rameine.
    \
        Laxam diem statuere. Cic. Long terme.
    \
        Diei, id est lucis partes, ex Varrone: Mane, Ortus, Meridies, Occasus. Le matin, Soleil levant, Midi, Soleil couchant.

    Dictionarium latinogallicum > dies

  • 13 electio

    electĭo, ōnis, f. choix.    - electionem dare (offere, concedere, deferre, relinquere, committere): laisser le choix.
    * * *
    electĭo, ōnis, f. choix.    - electionem dare (offere, concedere, deferre, relinquere, committere): laisser le choix.
    * * *
        Electio, electionis, Verbale foem. Cic. Election, Chois.

    Dictionarium latinogallicum > electio

  • 14 ora

       - ne pas confondre certaines formes de ora, ae avec celles de os, oris et du verbe oro, are. [st1]1 [-] ōra, ae, f.: - [abcl][b]a - bord, extrémité. - [abcl]b - bord de la mer; côte, littoral, rivage. - [abcl]c - amarre, câble (qui retient le bateau au rivage). - [abcl]d - parage, région, contrée, pays. - [abcl]e - région du ciel, zone, climat. - [abcl]f - au plur. orae = fines: les contours.[/b]    - ora maritima: la côte, le littoral.    - in supera ora, Ov. M. 10, 26: dans les régions supérieures, sur la terre.    - luminis orae, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64: la terre, le monde, la lumière, la vie.    - superis concedere ab oris, Virg.: mourir, quitter ce monde.    - Acherontis orae, Lucr. 6, 763: les enfers.    - domus Aeneae cunctis dominabitur oris, Virg.: la descendance d'Enée exercera sa domination sur tous les pays.    - orae celestes, Ov.: les régions célestes.    - solvere oram, Quint. 4, 2, 41: détacher les amarres, mettre à la voile.    - evolvere oras belli, Virg. En. 9, 528: dérouler le tableau de la guerre. [st1]2 [-] ōra: plur. de ōs, ōris. [st1]3 [-] Ŏra (Hŏra, Hōra), ae, f.: Ov. Hora (nom d'Hersilie divinisée).
    * * *
       - ne pas confondre certaines formes de ora, ae avec celles de os, oris et du verbe oro, are. [st1]1 [-] ōra, ae, f.: - [abcl][b]a - bord, extrémité. - [abcl]b - bord de la mer; côte, littoral, rivage. - [abcl]c - amarre, câble (qui retient le bateau au rivage). - [abcl]d - parage, région, contrée, pays. - [abcl]e - région du ciel, zone, climat. - [abcl]f - au plur. orae = fines: les contours.[/b]    - ora maritima: la côte, le littoral.    - in supera ora, Ov. M. 10, 26: dans les régions supérieures, sur la terre.    - luminis orae, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64: la terre, le monde, la lumière, la vie.    - superis concedere ab oris, Virg.: mourir, quitter ce monde.    - Acherontis orae, Lucr. 6, 763: les enfers.    - domus Aeneae cunctis dominabitur oris, Virg.: la descendance d'Enée exercera sa domination sur tous les pays.    - orae celestes, Ov.: les régions célestes.    - solvere oram, Quint. 4, 2, 41: détacher les amarres, mettre à la voile.    - evolvere oras belli, Virg. En. 9, 528: dérouler le tableau de la guerre. [st1]2 [-] ōra: plur. de ōs, ōris. [st1]3 [-] Ŏra (Hŏra, Hōra), ae, f.: Ov. Hora (nom d'Hersilie divinisée).
    * * *
        Ora, orae. Virg. La fin et bout de quelque chose que ce soit, L'extremité, L'oree, ou L'oriere d'un bois, ou d'autres choses, La rive.
    \
        Orae. Festus. Les bords d'un habillement.
    \
        Orae poculorum. Lucret. Les bords des hanaps.
    \
        Orae alueariorum. Virgil. Les bords, etc.
    \
        Orae. Virgil. Les fins et limites des regions et contrees, Les lisieres, Les marches et frontieres.
    \
        Sine ora et extremitate regio. Cic. Sans bout.
    \
        Ora. Plin. Le rivage, ou territoire voisin d'une mer ou riviere.
    \
        Oram soluere. Quintil. Destacher la navire, et partir du port.
    \
        Ora. Cic. Region et pays, Contree.
    \
        Breuis ora. Lucret. Petit pays.
    \
        Ora. Cic. Un climat et division ou portion du ciel.
    \
        Superis concessit ab oris. Virgil. Il est mort, Il est allé de ce monde en l'autre.
    \
        Orae vulneris. Cels. Les bords de la playe, qui sont comme levres, ou labies.

    Dictionarium latinogallicum > ora

  • 15 primus

    [st1]1 [-] prīmus, a, um [pris, cf. pristinus, etc.], superl. correspondant au compar. prior.    - Lebaigue P. 997 et P. 998. a - le plus en avant, le plus avancé, le premier [entre plusieurs, au point de vue du lieu, de la chronologie, du classement, etc.].    - primus inter... Cic. Sest. 6; primus ex... Fin. 4, 17, le premier parmi...    - primae litterae... postremae, Cic. Att. 9, 6, 5: la première lettre (épître)... la dernière.    - prima luna, Plin. 2, 13, 10, § 56: la nouvelle lune.    - [attribut] is primus vulnus obligavit, Cic. Nat. 3, 57, c'est lui qui le premier banda une plaie.    - primus venisti... Cic. Fam. 13, 48: tu es le premier à être venu.    - spolia quae prima opima appellata erant, Liv. 4, 20: dépouilles qui, à l'origine, avaient été appelées opimes.    - in primis pugnare, Sall. C. 60, 6: combattre aux premiers rangs.    - in primis stare, Nep. Epam. 10, 3: se tenir dans les premiers, aux premiers rangs.    - primi, Caes. BG. 5, 43, 5: les premiers, ceux qui sont le plus en avant.    - [avec quisque]: non ut quidque dicendum primum est, ita primum animadvertendum videtur, Cic. Inv. 1, 19: ce n'est pas dans la mesure où chaque chose doit être dite avant les autres qu'il faut également s'en occuper avant les autres, l'ordre dans lequel on doit parler des choses n'est pas celui dans lequel on doit s'en occuper.    - fluit voluptas corporis et prima quaeque avolat, Cic. Fin. 2, 106: le plaisir physique est passager et le premier éprouvé est le premier à s'envoler.    - primum quidque videamus, Cic. Nat. 3. 7: voyons chaque point successivement.    - eorum ut quisque primus venerat, sub muro consistebat, Caes. BG. 7, 48: à mesure qu’ils arrivaient, ils prenaient position au pied de la muraille.    - primo quoque tempore, die, Cic. Fam. 13, 57, 1; Phil. 8, 33: à la première occasion, au premier jour, le plus tôt possible, incessamment.    - prima, ōrum, n. a) le premier rang: Cic. Or. 4 ; b) les éléments, atomes: Lucr. 4, 186 ; c) prima naturae Cic. Fin. 3, 31; 5, 45, ou prima naturalia, Cic. Fin. 2, 34 = πρῶτα κατὰ ϕύσιν des Stoïciens: les impulsions premières de la nature humaine et [p. ext.] les biens qui y correspondent ; d) prima consiliorum, Tac. H. 2, 11 = prima consilia: les premières décisions ; e) flos ad prima tenax, Virg. G. 2, 134: fleur tenace au premier chef.    - in primis (imprimis): avant tout, principalement, surtout.    - cum primis (cumprimis): parmi les premiers, au premier rang. b - le plus important, le principal.    - primus civitatis, Verr. 4, 15: le premier de la cité.    - primus homo, Cic. Verr. 4, 37: homme du premier rang, citoyen le plus important.    - otium atque divitiae, quae prima mortales putant, Sall. C. 36, 4: la paix et les richesses, biens que les mortels considèrent comme essentiels.    - primae partes ou primae seul: le premier rôle.    - primas agere, tenere, Cic. Br. 308 ; 327: jouer, tenir le premier rôle.    - primas deferre, Cic. Br. 84; dare, Cic. de Or. 3, 213; concedere, Cic. Caecil. 49; ferre, Cic. Br. 183: accorder, attribuer, concéder le premier rang, obtenir le premier rang. c - la première partie de, la partie antérieure de.    - prima ora, Virg. G. 3, 399: la partie antérieure de la bouche.    - in prima provincia, Cic. Fam. 3, 6, 2: à l'entrée de la province. d - le commencement de.    - prima luce, prima nocte: au commencement du jour, de la nuit. --- Caes. BG. 1, 22, 1; 1 27, 7.    - primo vere, Caes. BG. 6, 3, 4: au début du printemps.    - [d'où] a) prima [n. pl.] Liv. 8, 3: les commencements ; b) a primo, Cic. Or. 26: dès le commencement; a primo ad extremum, Cic. Fin. 4, 32: du début à la fin ; c) in primo, Cic. Or. 215: au commencement, ou Sall. J. 68, 4: en première ligne, cf. Liv. 25, 21, 6 ; d) in primum succedere, Liv. 10, 14, 17: venir prendre la place d'une troupe en première ligne. --- cf. Liv. 2, 20, 10 ; 2, 46, 7 ; e) v. primo. [st1]2 [-] Primus, i, m.: surnom chez les Cornelii, les Antonii.    - Tac. H. 3, 74 ; An. 14, 40.
    * * *
    [st1]1 [-] prīmus, a, um [pris, cf. pristinus, etc.], superl. correspondant au compar. prior.    - Lebaigue P. 997 et P. 998. a - le plus en avant, le plus avancé, le premier [entre plusieurs, au point de vue du lieu, de la chronologie, du classement, etc.].    - primus inter... Cic. Sest. 6; primus ex... Fin. 4, 17, le premier parmi...    - primae litterae... postremae, Cic. Att. 9, 6, 5: la première lettre (épître)... la dernière.    - prima luna, Plin. 2, 13, 10, § 56: la nouvelle lune.    - [attribut] is primus vulnus obligavit, Cic. Nat. 3, 57, c'est lui qui le premier banda une plaie.    - primus venisti... Cic. Fam. 13, 48: tu es le premier à être venu.    - spolia quae prima opima appellata erant, Liv. 4, 20: dépouilles qui, à l'origine, avaient été appelées opimes.    - in primis pugnare, Sall. C. 60, 6: combattre aux premiers rangs.    - in primis stare, Nep. Epam. 10, 3: se tenir dans les premiers, aux premiers rangs.    - primi, Caes. BG. 5, 43, 5: les premiers, ceux qui sont le plus en avant.    - [avec quisque]: non ut quidque dicendum primum est, ita primum animadvertendum videtur, Cic. Inv. 1, 19: ce n'est pas dans la mesure où chaque chose doit être dite avant les autres qu'il faut également s'en occuper avant les autres, l'ordre dans lequel on doit parler des choses n'est pas celui dans lequel on doit s'en occuper.    - fluit voluptas corporis et prima quaeque avolat, Cic. Fin. 2, 106: le plaisir physique est passager et le premier éprouvé est le premier à s'envoler.    - primum quidque videamus, Cic. Nat. 3. 7: voyons chaque point successivement.    - eorum ut quisque primus venerat, sub muro consistebat, Caes. BG. 7, 48: à mesure qu’ils arrivaient, ils prenaient position au pied de la muraille.    - primo quoque tempore, die, Cic. Fam. 13, 57, 1; Phil. 8, 33: à la première occasion, au premier jour, le plus tôt possible, incessamment.    - prima, ōrum, n. a) le premier rang: Cic. Or. 4 ; b) les éléments, atomes: Lucr. 4, 186 ; c) prima naturae Cic. Fin. 3, 31; 5, 45, ou prima naturalia, Cic. Fin. 2, 34 = πρῶτα κατὰ ϕύσιν des Stoïciens: les impulsions premières de la nature humaine et [p. ext.] les biens qui y correspondent ; d) prima consiliorum, Tac. H. 2, 11 = prima consilia: les premières décisions ; e) flos ad prima tenax, Virg. G. 2, 134: fleur tenace au premier chef.    - in primis (imprimis): avant tout, principalement, surtout.    - cum primis (cumprimis): parmi les premiers, au premier rang. b - le plus important, le principal.    - primus civitatis, Verr. 4, 15: le premier de la cité.    - primus homo, Cic. Verr. 4, 37: homme du premier rang, citoyen le plus important.    - otium atque divitiae, quae prima mortales putant, Sall. C. 36, 4: la paix et les richesses, biens que les mortels considèrent comme essentiels.    - primae partes ou primae seul: le premier rôle.    - primas agere, tenere, Cic. Br. 308 ; 327: jouer, tenir le premier rôle.    - primas deferre, Cic. Br. 84; dare, Cic. de Or. 3, 213; concedere, Cic. Caecil. 49; ferre, Cic. Br. 183: accorder, attribuer, concéder le premier rang, obtenir le premier rang. c - la première partie de, la partie antérieure de.    - prima ora, Virg. G. 3, 399: la partie antérieure de la bouche.    - in prima provincia, Cic. Fam. 3, 6, 2: à l'entrée de la province. d - le commencement de.    - prima luce, prima nocte: au commencement du jour, de la nuit. --- Caes. BG. 1, 22, 1; 1 27, 7.    - primo vere, Caes. BG. 6, 3, 4: au début du printemps.    - [d'où] a) prima [n. pl.] Liv. 8, 3: les commencements ; b) a primo, Cic. Or. 26: dès le commencement; a primo ad extremum, Cic. Fin. 4, 32: du début à la fin ; c) in primo, Cic. Or. 215: au commencement, ou Sall. J. 68, 4: en première ligne, cf. Liv. 25, 21, 6 ; d) in primum succedere, Liv. 10, 14, 17: venir prendre la place d'une troupe en première ligne. --- cf. Liv. 2, 20, 10 ; 2, 46, 7 ; e) v. primo. [st1]2 [-] Primus, i, m.: surnom chez les Cornelii, les Antonii.    - Tac. H. 3, 74 ; An. 14, 40.
    * * *
        Primus, Adiectiuum. Terent. Premier, Prime. hinc dicimus Primtemps, Prime verre, De prime face.
    \
        Genere et nobilitate sui municipii facile primus. Cic. Le plus grand personnage, et le plus noble de sa ville.
    \
        Quae tibi putaris prima, in experiundo repudies. Terent. Que tu auras estimé les principales et meilleures.
    \
        Praedium quod primum siet, si me rogabis, sic dicam, etc. Cato. Le meilleur.
    \
        Primus apud te est. Terent. Il ha plus de credit envers toy, que les autres, Tu l'aimes plus que touts les autres, et en tiens plus de compte.
    \
        Est genus hominum qui esse primos se omnium rerum volunt, nec sunt. Terent. Qui en toutes choses veulent estre estimez sur touts.
    \
        Primam dices, scio, si videris. Terent. Tu diras qu'il n'y a point sa pareille en beaulté.
    \
        Laus prima illis est. Plin. Elles sont les plus estimees et prisees.
    \
        Mihi responsum primus dedit ille petenti. Virg. Le premier.
    \
        Primo accessu. Liu. De prime arrivee, D'abordee.
    \
        Primo statim aduentu. Liu. Incontinent, Dés qu'il fut arrivé.
    \
        Aspectu primo. Liu. De prime face, De premiere apparence.
    \
        Barba prima. Seneca. La prime barbe.
    \
        Corpora prima. Lucret. Les quatre elements.
    \
        Primo quoque die. Columel. Le plus tost que faire se pourra.
    \
        Prima facie. Caius. De prime face.
    \
        Primo introitu. Plin. De prime entree.
    \
        Primis labris aliquid gustare. Cic. Gouster et taster seulement du bout des levres.
    \
        Prima lux. Sueton. Le fin matin.
    \
        Primo mane cum familia prodeundum est. Columella. Dés le fin matin.
    \
        Prima quaque occasione. Plin. iunior. Incontinent que l'opportunité et occasion si addonnera.
    \
        Prima specie. Liu. De prime face, De premiere apparence.
    \
        Consilia callida et audacia, prima specie laeta. Liu. D'entree, Du commencement.
    \
        Nominibus vterentur his quae prima specie admirationem, re explicata risum mouerent. Cicero. De prime face. ou Incontinent.
    \
        Primo quoque tempore. Liu. Cicero. Le plus tost que faire se pourra, Incontinent que le temps, opportunité et occasion si addonnera.
    \
        Primis tenebris mouit. Liu. Au commencement de la nuict.
    \
        Prima vespera. Sueton. Sur le vespre, Tout au commencement du vespre, ou de la vespree.
    \
        A primo. Cic. Du commencement.
    \
        Primas deferre alicui. Cic. Luy donner le premier lieu.

    Dictionarium latinogallicum > primus

  • 16 scisco

    scisco, ĕre, scīvi, scītum - tr. et intr. - [st1]1 [-] chercher à savoir, s'enquérir, s'informer.    - Acc. Tr. 626; Pac. Tr. 214; Plaut. Amp. 1069. [st1]2 [-] en parl. du peuple agréer, décider, arrêter.    - quae sciscit plebes, Cic. Fl. 15: les décisions de la plèbe [réunie en assemblée tribute; jubere = décisions du populus, réuni en assemblée centuriate].    - cf. Cic. Phil. 1, 26 ; Leg. 2, 13 ; Liv. 3, 55, 3 ; 42, 21, 8.    - sciscere, ut... Cic. Off. 3, 46 ; Balb. 27, décider que.    - sciscere ne... Curt. 8, 1, 18: décider que... ne... pas...    - avec prop. inf. solem concedere nocti sciscant, Sil. 7, 545.: qu'ils enjoignent au soleil de céder le pas à la nuit.    - quod ipsa natura sciscat et probet, Cic. Fin. 1, 7, 23: ce à quoi la nature elle-même donnerait son assentiment et son approbation. [st1]3 [-] en parl. d'un particulier agréer.    - legem sciscere, Cic. Prov. 36; Planc. 35: voter pour une loi. [st1]4 [-] apprendre, venir à savoir.    - Plaut. Bac. 302; 359; Ps. 72; Poen. 872.
    * * *
    scisco, ĕre, scīvi, scītum - tr. et intr. - [st1]1 [-] chercher à savoir, s'enquérir, s'informer.    - Acc. Tr. 626; Pac. Tr. 214; Plaut. Amp. 1069. [st1]2 [-] en parl. du peuple agréer, décider, arrêter.    - quae sciscit plebes, Cic. Fl. 15: les décisions de la plèbe [réunie en assemblée tribute; jubere = décisions du populus, réuni en assemblée centuriate].    - cf. Cic. Phil. 1, 26 ; Leg. 2, 13 ; Liv. 3, 55, 3 ; 42, 21, 8.    - sciscere, ut... Cic. Off. 3, 46 ; Balb. 27, décider que.    - sciscere ne... Curt. 8, 1, 18: décider que... ne... pas...    - avec prop. inf. solem concedere nocti sciscant, Sil. 7, 545.: qu'ils enjoignent au soleil de céder le pas à la nuit.    - quod ipsa natura sciscat et probet, Cic. Fin. 1, 7, 23: ce à quoi la nature elle-même donnerait son assentiment et son approbation. [st1]3 [-] en parl. d'un particulier agréer.    - legem sciscere, Cic. Prov. 36; Planc. 35: voter pour une loi. [st1]4 [-] apprendre, venir à savoir.    - Plaut. Bac. 302; 359; Ps. 72; Poen. 872.
    * * *
        Sciscere. Cic. Ordonner, Commander, Decerner, Faire un edict.
    \
        Sciscere legem. Cic. Faire une loy.

    Dictionarium latinogallicum > scisco

  • 17 con-cēdō

        con-cēdō cessī, cessus, ere.    I. Intrans, to go away, pass, give way, depart, retire, withdraw, remove: biduom, T.: tempus est concedere, T.: superis ab oris, V.: ad Manes, V.: huc, T.: istuc, T.: aliquo ab eorum oculis: rus hinc, T.: Carthaginem in hiberna, L.: Argos habitatum, N.: in hanc turbam, to join, H.: tumor et irae Concessere, are gone, V.: ipsae concedite silvae (i. e. valete), V. — Fig., to yield, submit, give way, succumb: ut magnitudini medicinae doloris magnitudo concederet: iniuriae, S.: operi meo, O.: naturae, i. e. to die, S.: hostibus de victoriā concedendum esse, L.: concessum de victoriā credebant, L.—To give place, be inferior, give precedence, yield, defer: concedat laurea laudi: dignitati eorum: unis Suebis, Cs.: maiestati viri, L.: aetati, S.: magistro tantulum de arte: Nec, si muneribus certes, concedat Iollas, V.—To submit, comply, accede: Ut tibi concedam, T.: concessit senatus postulationi tuae: Caesar... concedendum non putabat, Cs. — To assent, concede: mihi, T.: liceat concedere veris, H.—To grant, give allowance, pardon, allow: alienis peccatis: cui (vitio), H.—To agree, consent, assent, acquiesce, go over to: in gentem nomenque imperantium, to be merged in, S.: in paucorum potentium ius, S.: in deditionem, L. —    II. Trans, to grant, concede, allow, consign, resign, yield, vouchsafe, confirm: de tuo iure paululum, T.: civitati maximos agros: hoc pudori meo, ut, etc.: amicis quicquid velint: nihil mihi, O.: me consortem sepulchro, let me share, V.: his libertatem, Cs.: crimen gratiae concedebas, accused for the sake of favor: peccata alcui, to pardon him: naturae formam illi, acknowledge that it possesses, O.: concessit in iras Ipse... genitor Calydona Dianae, gave over, V.: mediocribus esse poëtis, H.: huic ne perire quidem tacite conceditur: ut ipsi concedi non oporteret, si, etc., no concession should be made, Cs.: Quo mihi fortunam, si non conceditur uti? H.: fatis numquam concessa moveri Camarina, forbidden to be removed, V.: illa concedis levia esse: culpam inesse concedam: concedatur profecto verum esse, ut, etc.: concedo tibi ut ea praetereas: beatos esse deos sumpsisti, concedimus: valuit plus is, concedo, granted: quoniam legibus non concederetur, permitted by law, N. — To grant as a favor, forbear, give up, forgive, pardon: petitionem alicui, from regard to: peccata liberum misericordiae: huic filium, N.: quod (peccatum) nisi concedas, H.

    Latin-English dictionary > con-cēdō

  • 18 remitto

    rĕ-mitto, mīsi, missum, 3, v. a. and n.
    I.
    Act., to let go back, send back, despatch back, drive back, cause to return (class. and very freq.; cf. reddo).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.: Al. Redde mihi illam (filiam)... Non remissura es mihi illam?... non remittes? Me. Non remittam! Plaut. Cist. 2, 1, 29 sq.:

    a legione omnes remissi sunt domum Thebis,

    id. Ep. 2, 2, 22:

    aliquem domum,

    Caes. B. G. 1, 43 fin.; 4, 21; 7, 4 fin.; id. B. C. 3, 27 fin.:

    mulieres Romam,

    Cic. Att. 7, 23, 2:

    paucos in regnum,

    Caes. B. C. 2, 44:

    Fabium cum legione in sua hiberna,

    id. B. G. 5, 53:

    partem legionum in sua castra,

    id. B. C. 3, 97:

    ad parentes aliquem nuntium,

    Plaut. Capt. 2, 3, 15:

    aliquem ad aliquem,

    id. Cas. 2, 8, 1; Cic. Fam. 16, 5, 1; Caes. B. C. 1, 24; 26:

    obsides alicui,

    id. B. G. 3, 8 fin.; Lucil. ap. Lact. 5, 14:

    is argentum huc remisit,

    Plaut. As. 2, 2, 69:

    librum tibi remisi,

    Cic. Att. 9, 9, 2: pila intercepta, to cast or hurl back, Caes. B. G. 2, 27; so,

    tractum de corpore telum,

    Ov. M. 5, 95:

    epistulam ad aliquem,

    Plaut. Truc. 2, 4, 43:

    litteras Caesari,

    Caes. B. G. 5, 47; cf.:

    scripta ad eum mandata per eos,

    id. B. C. 1, 10:

    naves ad aliquem,

    id. B. G. 5, 23; so,

    naves,

    id. B. C. 1, 27:

    obsides,

    id. B. G. 3, 8; 3, 29:

    nonne vides etiam, quantā vi tigna trabesque Respuat umor aquae?.. Tam cupide sursum revomit magis atque remittit,

    drives back, Lucr. 2, 199; so,

    aquas longe (cautes),

    Sen. Hippol. 583:

    calces (equi),

    i. e. kick out behind, Nep. Eum. 5, 5.—
    b.
    To send forth from itself, give out, yield:

    ut melius muriā, quam testa marina remittit,

    gives forth, yields, Hor. S. 2, 8, 53:

    muriam,

    Col. 12, 9 init.:

    minimum seri,

    id. 12, 13:

    umorem (humus),

    id. 12, 15 init.:

    aeruginem (vasa aenea),

    id. 12, 20, 2:

    nec umenti sensit tellure remitti (nebulas),

    Ov. M. 1, 604:

    umorem ex se ipsa remittit,

    Verg. G. 2, 218:

    quod baca remisit olivae,

    Hor. S. 2, 4, 69:

    sanguinem e pulmone,

    Ov. P. 1, 3, 19.—
    2.
    In partic.
    a.
    To let go back, to loosen, slacken, relax any thing strained, bound, rigid, etc. (syn. relaxo;

    opp. intendo, adduco): in agro ambulanti ramulum adductum, ut remissus esset, in oculum suum recidisse,

    Cic. Div. 1, 54, 123; cf.:

    habenas vel adducere vel remittere,

    id. Lael. 13, 45:

    frena,

    Ov. M. 2, 191 (opp. retinere);

    6, 228: lora,

    id. ib. 2, 200; id. Am. 3, 2, 14; cf.:

    vela pennarum,

    Lucr. 6, 743:

    ira contractis, hilaritas remissis (superciliis) ostenditur,

    Quint. 11, 3, 79:

    quattuor remissis (digitis) magis quam tensis,

    id. 11, 3, 99:

    digitis,

    Ov. H. 19, 197:

    remissis,

    id. M. 4, 229: junctasque manus remisit;

    vinclis remissis, etc.,

    i. e. to loose, id. ib. 9, 314 sq.:

    digitum contrahens ac remittens,

    Plin. 11, 26, 32, § 94: bracchia, i. e. to let sink or fall down, Verg. G. 1, 202: remissas manus, sinking or failing, Vulg. Heb. 12, 12:

    frigore mella Cogit hiems eademque calor liquefacta remittit,

    dissolves again, melts, Verg. G. 4, 36; cf.:

    cum se purpureo vere remittit humus,

    opens again, thaws, Tib. 3, 5, 4:

    vere remissus ager,

    Ov. F. 4, 126. —
    b.
    To leave behind, produce:

    veluti tractata notam labemque remittunt Atramenta,

    Hor. Ep. 2, 1, 235.—
    c.
    Jurid. t. t.: remittere nuntium or repudium, to send a bill of divorce, to dissolve a marriage or betrothal; v. nuntius and repudium.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to send back, give back, return, restore, dismiss, remove, etc.:

    (specula) simulacra remittunt,

    Lucr. 4, 337 Lachm.:

    vocem late nemora alta remittunt,

    Verg. A. 12, 929; cf.:

    totidemque remisit Verba locus,

    Ov. M. 3, 500:

    chorda sonum... remittit acutum (with reddere),

    Hor. A. P. 349:

    vos me imperatoris nomine appellavistis: cujus si vos paenitet, vestrum vobis beneficium remitto, mihi meum restituite nomen,

    Caes. B. C. 2, 32 fin.:

    quin etiam ipsis (imperium) remittere,

    id. B. G. 7, 20: integram causam ad senatum remittit, refers, Tac. A. 3, 10:

    a quibus appellatum erit, si forte ad eosdem remittemur,

    Quint. 11, 1, 76; 12, 10, 21:

    veniam,

    to return, repay, Verg. A. 4, 436:

    quae nisi respuis ex animo longeque remittis,

    Lucr. 6, 68; cf.:

    opinionem animo,

    to dismiss, reject, cast off, Cic. Clu. 2, 6:

    si quid ab omnibus conceditur, id reddo ac remitto,

    resign it, id. Sull. 30, 84:

    utramque provinciam remitto, exercitum depono,

    id. Phil. 8, 8, 25:

    Galliam togatam,

    id. ib. 8, 9, 27.—
    2.
    In partic.
    a.
    (Acc. to I A. 2. a.) To slacken, relax, relieve, release, abate, remit (freq. and class.):

    omnes sonorum tum intendens tum remittens persequetur gradus,

    Cic. Or. 18, 59; cf.:

    (sonorum vis) tum remittit animos, tum contrahit,

    id. Leg. 2, 15, 38: quaero enim non quibus intendam rebus animum, sed quibus relaxem ac remittam, relieve, recreate, refresh, id. Fragm. ap. Non. 383, 23:

    ut requiescerem curamque animi remitterem,

    id. Verr. 2, 4, 61, § 137:

    animum per dies festos licentius,

    Liv. 27, 31; and in a like sense with se, Nep. Alcib. 1 fin.;

    and mid.: mirum est, ut opusculis animus intendatur remittaturque,

    Plin. Ep. 7, 9, 13:

    animos a contentione pugnae,

    Liv. 5, 41:

    animos a certamine,

    id. 9, 12:

    animos a religione,

    id. 5, 25; cf.:

    nihil apud milites remittitur a summo certamine,

    id. 6, 24, 10:

    superioris temporis contentionem,

    Caes. B. C. 2, 14 fin.; cf. Cic. Brut. 55, 202:

    diligentiam in perdiscendo ac memoriam,

    Caes. B. G. 6, 14; cf.:

    curam et diligentiam remittunt,

    id. B. C. 2, 13:

    summum illud suum studium remisit,

    Cic. Brut. 93, 320:

    ea studia remissa temporibus revocavi,

    id. Tusc. 1, 1, 1:

    belli opera,

    Liv. 30, 3:

    bellum,

    id. 30, 23:

    pugnam,

    Sall. J. 60, 3 al.:

    urguent tamen et nihil remittunt,

    Cic. Fin. 4, 28, 77: equites petere ut sibi laxaret aliquid laboris;

    quibus ille, ne nihil remissum dicatis, remitto, etc.,

    Liv. 9, 16:

    cottidie aliquid iracundiae remittebat,

    Cic. Phil. 8, 6, 19; cf. id. Att. 10, 4, 2:

    aliquid de suo,

    id. Rab. Post. 11, 31:

    horam de meis legitimis horis,

    id. Verr. 2, 1, 9, § 25:

    aliquid de severitate cogendi,

    id. Phil. 1, 5, 12; 13, 17, 36:

    nihil de saevitiā,

    Tac. A. 6, 25 al.; cf. Caes. B. C. 3, 17:

    ex eo, quod ipse potest in dicendo, aliquantum remittet,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 48:

    aliquid ex pristinā virtute,

    Caes. B. C. 3, 28:

    aliquid ex curā verborum,

    Quint. 10, 7, 22; 7, 1, 22.—With ellipsis of aliquid, etc.:

    illum viris fortissimis remittere de summā non potuisse, te mulieri deterrimae recte remississe, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 35, § 82; Liv. 4, 43, 11:

    de voluntate nihil,

    Cic. Brut. 5, 17:

    nihil e solito luxu,

    Tac. H. 3, 55:

    nihil ex arrogantiā,

    id. Agr. 27 al. — Impers.:

    tum aequo animo remittendum de celeritate existumabat,

    Caes. B. G. 5, 49.—
    (β).
    With inf., to cease, leave off, omit to do any thing (rare;

    not in Cic. or Cæs.): si cogites, remittas jam me onerare injuriis,

    Ter. And. 5, 1, 8:

    neque remittit quid ubique hostis ageret explorare,

    Sall. J. 52, 5; cf.:

    quid bellicosus Cantaber cogitet, remittas Quaerere,

    Hor. C. 2, 11, 3.—
    (γ).
    With se, or mid., to relax, abate:

    ubi dolor et inflammatio se remiserunt,

    Cels. 4, 24 fin.; cf.:

    cum se furor ille remisit,

    Ov. H. 4, 51:

    quae (febres) certum habent circuitum et ex toto remittuntur,

    Cels. 3, 12; cf. under II.—
    (δ).
    Mid., to recreate one ' s self:

    eundem, cum scripsi, eundem etiam cum remittor, lego,

    Plin. Ep. 1, 16, 7; cf.:

    fas est et carmine remitti,

    id. ib. 7, 9, 9; cf.

    supra: animus remittatur,

    id. ib. 7, 9, 13.—
    (ε).
    To give free course to (opp. continere):

    animi appetitus, qui tum remitterentur, tum continerentur,

    Cic. N. D. 2, 12, 34.—
    b.
    With respect to a person, to free one from any thing; to give up, grant, forgive, yield, resign, concede, surrender, sacrifice a thing to any one (= concedere, condonare); with acc. of the offence:

    Tranioni remitte quaeso hanc noxiam causā meā,

    Plaut. Most. 5, 2, 47:

    injuriam,

    Sall. H. 3, 61, 2 Dietsch:

    quare tum cito senex ille remisit injuriam?

    Sen. Contr. 2, 11, 1:

    ut ex animo tibi volens omne delictum remittam,

    App. M. 3, p. 137, 29; so freq. in late Lat., to remit, forgive a sin or offence:

    peccata,

    Vulg. Matt. 9, 2:

    blasphemia,

    id. ib. 12, 31:

    cogitationem,

    id. Act. 8, 22. — Freq. with acc. of the penalty:

    multam,

    Cic. Phil. 11, 8, 18:

    poenam alicui,

    Liv. 40, 10, 9: ipso remittente Verginio ultimam poenam, id. 3, 59, 10; 8, 35, 1:

    omnia tibi ista concedam et remittam,

    Cic. Verr. 2, 5, 9, § 22; cf. id. Ac. 2, 33, 106; and:

    alicui remittere atque concedere, ut, etc.,

    id. Planc. 30, 73: meam animadversionem et suppli cium... remitto tibi et condono, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10, 2:

    quod natura remittit, Invida jura negant,

    Ov. M. 10, 330:

    si per populum Romanum stipendium remittatur,

    Caes. B. G. 1, 44:

    pecunias, quas erant in publicum Varroni cives Romani polliciti, remittit,

    id. B. C. 2, 21; cf. Liv. 42, 53: aedes (venditas) alicui, to give up, resign a purchase, Plaut. Most. 3, 2, 111:

    tempus vobis,

    Cic. Verr. 2, 1, 11, § 30:

    ut patria tantum nobis in nostrum privatum usum, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    id. Rep. 1, 4, 8:

    navem imperare debuisti ex foedere: remisisti in triennium: militem nullum umquam poposcisti per tot annos,

    id. Verr. 2, 4, 9, § 21:

    tibi remittunt omnes istam voluptatem et eā se carere patiuntur,

    resign that pleasure to you, id. de Or. 1, 58, 246:

    ut memoriam simultatium patriae remitteret,

    sacrifice to his country, Liv. 9, 38; cf.:

    privata odia publicis utilitatibus remittere,

    Tac. A. 1, 10:

    ut sibi poenam magistri equitum remitteret (dictator),

    that he would remit for their sake, Liv. 8, 35:

    dictator consulibus in senatu magnifice conlaudatis et suarum quoque rerum illis remisso honore, dictaturā se abdicavit,

    having been resigned in their favor, id. 7, 11:

    jus ipsi remittent,

    will abandon their claim, id. 6, 18, 7.— Absol.:

    remittentibus tribunis plebis comitia per interregem sunt habita,

    withdrawing their opposition, Liv. 6, 36, 3:

    de tributo remiserunt,

    id. 5, 12, 13; cf. Tac. A. 1, 8:

    si hoc ipsi remitti vellent, remitterent ipsi de maritumis custodiis,

    Caes. B. C. 3, 17.—
    (β).
    Poet., with inf., to allow, permit:

    sed mora damnosa est nec res dubitare remittit,

    Ov. M. 11, 376; cf.:

    (Fides) occulte saevire vetat, prodesse remittit,

    Claud. Laud. Stil. 2, 37. —
    II.
    Neutr., to decrease, abate (very rare, but class.):

    si forte ventus remisisset,

    Caes. B. C. 3, 26:

    imbres,

    Liv. 40, 33, 4:

    pestilentia,

    id. 2, 34, 6:

    cum remiserant dolores pedum,

    Cic. Brut. 34, 130; cf.:

    si remittent quippiam Philumenae dolores,

    Ter. Hec. 3, 2, 14:

    tumor remittens,

    Cels. 7, 18:

    vapor calidus primo non remittit propter levitatem,

    does not sink, Vitr. 8, 2.— Hence, rĕmissus, a, um, P. a. (acc. to I. A. 2. a.), slack, loose, relaxed, languid (opp. contentus, contendere):

    membra,

    Lucr. 5, 852.
    A.
    Lit.:

    ut onera contentis corporibus facilius feruntur, remissis opprimunt,

    Cic. Tusc. 2, 23, 54; cf.:

    vox, ut nervi, quo remissior, hoc gravior et plenior,

    Quint. 11, 3, 42:

    ridens Venus et remisso Filius arcu,

    Hor. C. 3, 27, 67:

    ammoniacum,

    i. e. liquid, Pall. 1, 41, 2; cf.

    adeps,

    Veg. 1, 11, 4. —
    B.
    Trop., relaxed, not rigid, strict, or hard, both in a good and bad sense.
    1.
    Mild, gentle, soft, indulgent, cheerful, good-humored, gay, etc. (syn.:

    lenis, mitis, dulcis): remissior ventus,

    Caes. B. C. 3, 26:

    remissiora frigora,

    id. B. G. 5, 12 fin.:

    cantūs remissiores,

    Cic. de Or. 1, 60, 254; cf.:

    tum intentis tum remissis modis,

    Quint. 11, 3, 17:

    si me non improbissime Dolabella tractasset, dubitassem fortasse, utrum remissior essem, an summo jure contenderem,

    Cic. Att. 16, 15, 1:

    in eo sermone non remissi sumus,

    id. Fin. 3, 1, 2:

    remissus et subridens,

    Tac. Or. 11 init.:

    nisi magistratus valde lenes et remissi sint,

    Cic. Rep. 1, 43, 66:

    in ulciscendo remissior,

    id. Red. ad Quir. 7, 23:

    animus (with lenis),

    id. de Or. 2, 46, 193; cf.:

    remississimo ad otium et ad omnem comitatem animo,

    i. e. most prone, Suet. Aug. 98:

    remissus et mitis,

    Plin. Ep. 3, 14, 5:

    cum tristibus severe, cum remissis jucunde vivere,

    Cic. Cael. 6, 13; cf. Suet. Galb. 14; id. Claud. 21:

    decorus est sermo senis quietus et remissus,

    Cic. Sen. 9, 28:

    remissius genus dicendi,

    id. Sest. 54, 115:

    amicitia remissior esse debet et liberior et dulcior,

    id. Lael. 18, 66; cf.

    affectus,

    Quint. 10, 1, 73:

    egressiones dulces et remissae,

    id. 11, 3, 164: joci, gay, merry (opp. curae graves), Ov. M. 3, 319; cf.:

    remissiores hilarioresque sermones,

    Suet. Tib. 21:

    opus,

    Ov. Tr. 2, 547. —
    2.
    Slack, negligent, remiss (syn. languidus):

    esse remisso ac languido animo,

    Caes. B. C. 1, 21; cf.:

    nostris languentibus atque animo remissis,

    id. ib. 2, 14: dolus Numidarum [p. 1563] nihil languidi neque remissi patiebatur, i. e. no negligence, Sall. J. 53, 6; 88, 2:

    in labore,

    Nep. Iphic. 3, 1:

    oderunt agilem gnavumque remissi,

    Hor. Ep. 1, 18, 90:

    remissior in petendo,

    Cic. Mur. 26, 52:

    vita remissior,

    Suet. Tib. 52.—
    b.
    Lower, cheaper:

    remissior aliquanto ejus fuit aestimatio quam annona,

    below the market price, Cic. Verr. 2, 3, 92, § 214. — Hence, adv.: rĕ-missē (acc. to B. 1.), gently, mildly (with leniter, urbane;

    opp. severe, graviter, vehementer, etc.),

    Cic. de Or. 3, 26, 102; id. Cael. 14, 33; Col. 1, 8, 10; Quint. 10, 2, 23; 12, 10, 71; Suet. Claud. 30.— Comp., Cic. de Or. 1, 60, 255; id. Verr. 2, 4, 34, § 76; Quint. 9, 2, 91.— Sup. is not found.

    Lewis & Short latin dictionary > remitto

  • 19 aliquantisper

    adv.
    2) на минутку, ненадолго ( concedere intro Pl)

    Латинско-русский словарь > aliquantisper

  • 20 aliquo

    ali-quō adv.
    1) куда-либо, в каком-либо направлении (a. ex urbe Pl; a. rus C)
    a. terrarum C — в какую-л. страну

    Латинско-русский словарь > aliquo

См. также в других словарях:

  • concedere — /kon tʃɛdere/ [dal lat. concedĕre ritirarsi dinanzi a qualcuno, cedere, concedere ] (pass. rem. io concèssi, non com. concedéi o concedètti, tu concedésti, ecc.; part. pass. concèsso, non com. conceduto ). ■ v. tr. 1. [dare per grazia, generosità …   Enciclopedia Italiana

  • concedere — index admit (concede), cede, comply, concede, grant (concede), grant (transfer formally), let ( …   Law dictionary

  • concedere — con·cè·de·re v.tr., v.intr. (io concèdo) FO 1. v.tr., accordare per favore, generosità e sim.: concedere favori, benefici, aiuti; concedere la grazia, il perdono; concedere un aumento di stipendio; assegnare, conferire: la giuria ha concesso un… …   Dizionario italiano

  • concedere — {{hw}}{{concedere}}{{/hw}}A v. tr.  (pass. rem. io concessi  o concedei  o concedetti , tu concedesti ; part. pass. concesso , raro conceduto ) 1 Dare, largire, permettere spec. con degnazione indulgente: concedere grazia; concedere favori |… …   Enciclopedia di italiano

  • concedere — A v. tr. 1. dare, elargire, largire (lett.), dispensare, graziare, offrire, regalare, affidare, accordare, aggiudicare, attribuire, tributare, conferire, impartire □ (una somma, un sussidio, ecc.) erogare □ (aiuto, attenzione, ecc.) prestare,… …   Sinonimi e Contrari. Terza edizione

  • concedere — To grant …   Ballentine's law dictionary

  • rem concedere — index waive Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • cuicunque aliquis quid concedit concedere videtur et id, sine quo res ipsa esse non potuit — /k(yuw)aykagkwiy aelakwas kwid kansiydat kansiydariy vadiytar et id sayniy kwow riyz ipsa esiy non potuwat/ Whoever grants anything to another is supposed to grant that also without which the thing itself would be of no effect …   Black's law dictionary

  • cuicunque aliquis quid concedit concedere videtur et id, sine quo res ipsa esse non potuit — /k(yuw)aykagkwiy aelakwas kwid kansiydat kansiydariy vadiytar et id sayniy kwow riyz ipsa esiy non potuwat/ Whoever grants anything to another is supposed to grant that also without which the thing itself would be of no effect …   Black's law dictionary

  • quando aliquis aliquid concedit, concedere videtur et id sine quo res uti non potest — /kwondow aelakwis aelakwid kansiydat, kansiydariy vadiytar et id sayniy kwow riyz yiiwtay non powtast/ When a person grants anything, he is supposed to grant that also without which the thing cannot be used. When the use of a thing is granted,… …   Black's law dictionary

  • quando lex aliquid alicui concedit, concedere videtur et id sine quo res ipsae esse non potest — /kwondow leks aelakwid aelak(w)ay kansiydat, kansiydariy vadiytar et id sayniy kwow riyz ipsiy esiy non powtast/ When the law gives a man anything, it gives him that also without which the thing itself cannot exist …   Black's law dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»